Fotolexicon, 27e jaargang, nr. 42 (juli 2010) (nl)

Koen Wessing

Tineke de Ruiter

Extract

Koen Wessing wordt algemeen beschouwd als een van Nederlands beste documentaire fotografen. Deze faam heeft hij in eerste instantie te danken aan foto’s die hij vanaf 1973 heeft gemaakt in Midden- en Zuid-Amerika. Op een indringende wijze neemt hij het in deze foto’s op voor de slachtoffers van macht en onderdrukking. Met eenzelfde betrokkenheid fotografeerde hij in de jaren negentig op diverse plaatsen in de wereld de levens van mensen die op de vlucht zijn voor oorlogsgeweld en armoede.

Zijn zwart-witfoto’s kenmerken zich door een heldere beeldtaal, waarin het contrast als retorische stijlfiguur wordt gebruikt.

Biografie

.
1942	Op 26 januari wordt Koen Wessing geboren als zoon van de binnenhuisarchitect Han Wessing en de modetekenares en beeldhouwster Eva Eisenloeffel.
1944	Henriëtte Wessing, zus van Koen, wordt geboren.
ca. 1957	Koen Wessing maakt kennis met het fotografenechtpaar Ed van der Elsken en Ata Kando. Het bohémienmilieu waarin deze twee met drie kinderen leven, trekt hem. Mede daardoor valt zijn beroepskeuze op de fotografie. Ata Kando leert hem de kneepjes van het vak.
1959-‘61	Hij volgt de driejarige ulo, die hij niet voltooit.
1961-‘62	Koen Wessing volgt het algemeen voorbereidend jaar op het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs te Amsterdam (nu Gerrit Rietveld Academie). Hij trekt op met Hans Pelgrom, Wim van der Linden en Paul van den Bos, die eerder zijn aangekomen. Na een conflict met een leraar wordt Wessing van school gestuurd.
1963	Gedurende enige maanden werkt hij bij het fotopersbureau van Ben van Meerendonk te Amsterdam.
	Hij lift naar Zuid-Europa en fotografeert in Griekenland en Joegoslavië.
	Koen Wessing gaat Ed van der Elsken assisteren, die na een wereldreis met Gerda van der Veen, een boek wil publiceren. Hij maakt afdrukken voor een dummy van dat boek, dat pas in 1966 zal verschijnen als Sweet Life.
	Wessing assisteert Van der Elsken ook bij een aantal televisiefilms, waaronder Welkom in het leven, lieve kleine, die op 15 januari 1964 door de VPRO wordt uitgezonden.
Vanaf 1963	Koen Wessing is als freelance fotograaf werkzaam.
1964	In augustus wordt in Amsterdam Tjarko Karijn geboren, zoon van Mara Zoest en Koen Wessing.
1965	Na het lezen van een advertentie in Propria Cures, waarin een studiereis naar Cuba wordt aangekondigd, reist Wessing (via Praag) naar dit land. Hij fotografeert en maakt er samen met Meint van Albada ook een film. Wessing maakt opnamen van de mijnstaking in Zwartberg in België. Wessing en Meint van Albada, die ook in België verblijft, worden gearresteerd. Vanwege het Cubaanse visum in hun paspoort worden zij gezien als agitatoren en zitten negen dagen vast in een Belgische gevangenis.
1966-‘67	In 1966 verandert het toelatingsbeleid van de GKf: een aantal fotografen wordt op grond van hun verdiensten gevraagd voor het lidmaatschap en hoeft niet meer geballoteerd te worden. Wessing wordt in oktober 1966 samen met onder anderen Wim van der Linden en Paul van den Bos uitgenodigd. Vanaf 1 juli 1967 staat hij daadwerkelijk als lid ingeschreven.
	In augustus 1967 wordt in Amsterdam Kasper Jochum geboren, de tweede zoon van Mara Zoest en Koen Wessing.
1968	Met een aantal journalisten en fotografen (onder wie Oscar van Alphen) vertrekt Koen Wessing naar Parijs om de ‘meidagen van ’68’ te fotograferen.
	In het Stedelijk Museum te Amsterdam opent de tentoonstelling Koen Wessing foto’s.
1969	Hij fotografeert tijdens de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam.
	Van de Dienst voor ‘s Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen krijgt Wessing de opdracht om de bouw van de Volkerakdam, een project van de Deltawerken, te fotograferen.
1971-‘72	Voor het maandblad Avenue reist Wessing naar Singapore, Saigon, Polen en IJsland.
1972	Hij krijgt een documentaire foto-opdracht met het thema ‘Straatbeeld’ van de Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst.
	De boerderij in Oudendijk waarin Koen Wessing bezig was een woon- en werkruimte in te richten brandt in april tot de grond toe af
1973	Van de Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst krijgt Wessing een documentaire foto-opdracht ‘Amsterdam voor het voorbij is’. In dat kader fotografeert hij de onderwerpen Pension ‘De Tijdgeest’, de Staatsliedenbuurt en ‘Wonen op het water’.
	Na de val van Allende op 11 september reist hij naar Chili. Hij fotografeert onder andere tijdens de begrafenis van Pablo Neruda op 25 september.
ca. 1973-‘79	Wessing werkt voor het Franse agentschap Viva.
1974	Bij de Bezige Bij te Amsterdam verschijnt Chili september 1973.
	In opdracht van het Angola Comité vertrekt Wessing naar Guinee-Bissau. Zijn foto’s van deze reis verschijnen in Djarama PAIGC. Bedankt PAIGC. Beelden uit Guinee-Bissau. Een fotoreportage van Koen Wessing.
1975	In maart registreert Wessing in Amsterdam de Nieuwmarktopstand, zoals de rellen op de Kromboomsloot en de Lastageweg.
	Hij reist naar het onafhankelijke Guinee-Bissau en naar Kaapverdië.
1976	De opdracht van de afdeling Nederlandse geschiedenis van het Rijksmuseum met als thema ‘Andere culturen in onze cultuur’ wordt verstrekt aan Koen Wessing en Hans van den Bogaard.
	Samen met Dolf Toussaint vertrekt Wessing naar Opper-Volta in opdracht van het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking.
	Hij werkt aan een project Herkomst gastarbeiders uit Marokko, Kaap-Verden en Turkije in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
	In opdracht van het ministerie van CRM werkt hij aan de serie In Gods Naam over religieuze groeperingen in Nederland.
1978	In augustus 1978 wankelt het regime van Somoza in Nicaragua. Op 8 september arriveert Wessing ter plaatse en blijft er een dag of tien om de strijd tegen de Somoza-familie vast te leggen. Hij maakt dan onder andere zijn beroemd geworden opnamen uit Esteli. Deze en andere foto’s verschijnen bij Van Gennep in Amsterdam in het boek Nicaragua ’78.
1979-‘80	Via het agentschap Viva worden er in het maartnummer van het tijdschrift Photo opnamen geplaatst bij een artikel met de titel ‘Une revolution à bout portant. Koen Wessing au Nicaragua: des photos arrivées trop tard’.
	Van de Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst krijgt Wessing een documentaire foto-opdracht met als thema ‘Rafelrand van de stad’.
	Hij vertrekt in juli 1979 naar Nicaragua en fotografeert in het zuiden de bevrijde gebieden.
	In het Rijksmuseum te Amsterdam worden de foto’s van de opdracht uit 1976 aan Van den Bogaard en Wessing gepresenteerd in de tentoonstelling Andere culturen in Nederland.
	In het invloedrijke boek, La chambre claire. Note sur la photographie van Roland Barthes dat in 1980 verschijnt, worden twee foto’s die Koen Wessing in 1978 in Esteli, Nicaragua heeft gemaakt, afgebeeld en besproken als opmaat voor een definitie van het begrip ‘punctum’. Barthes heeft deze foto’s hoogstwaarschijnlijk gezien in het tijdschrift Photo.
	Van maart tot eind november 1980 verblijft Wessing – financieel gesteund door de Nederlandse Commissie voor Ontwikkelingssamenwerking (NCO) – in Latijns-Amerika. Hij fotografeert in El Salvador de begrafenis van aartsbisschop Romero op 30 maart en het bloedbad dat daarna volgt.
	Gedurende drie maanden werkt hij voor het Nicaraguaans Instituut voor Agrarische Hervorming (INRA) in Nicaragua aan de vorming van een ‘foto-archief van de revolutie’. Ook tracht hij Nicaraguaanse fotografen op te leiden. Daarnaast fotografeert hij problemen bij de irrigatie.
	Vervolgens reist en fotografeert hij in Chili (verkiezingen in september en het mijndorp Lota), Bolivia, Peru, Guatemala en Uruguay.
	Bij Bert Bakker in Amsterdam verschijnt het boek Uitzichtloze situaties met tekst van H.J.A. Hofland bij foto’s van Koen Wessing.
1981	De Latijns-Amerikaanse foto’s uit 1980 worden in januari tentoongesteld in het Stedelijk Museum te Amsterdam onder de titel Koen Wessing, foto’s uit Latijns-Amerika 1980. De tentoonstelling reist later rond en op 8 maart opent Ton Regtien de tentoonstelling in Groningen. Bij het ontbreken van een catalogus besluit de GKf het totale nummer van GKF Fotografen (maart 1981) te wijden aan foto’s die Koen Wessing in Latijns-Amerika maakte.
	Wessing gaat in de zomer naar Nicaragua, El Salvador en Honduras.
	Op 23 april opent Anton Constandse in het Transnational Institute in Amsterdam de tentoonstelling Nicaragua en El Salvador (Koen Wessing en Susan Meiselas).
1983	Samen met Bram Vermeulen reist Wessing voor Avenue naar Managua (Nicaragua) en fotografeert daar onder andere het ‘Concierto por la Paz’.
	Bij uitgeverij Hammer in Wuppertal verschijnt Von Chile bis Guatemala, Zehn Jahre Lateinamerika, met tekst van Eduardo Galeano en foto’s van Koen Wessing. Later in het jaar verschijnt bij Bert Bakker de Nederlandse vertaling Van Chili tot Guatemala. Tien jaar Latijns-Amerika.
	Van 5 september tot 22 oktober vindt in Galerie Fiolet in Amsterdam de tentoonstelling Van Chili tot Guatemala plaats. Johan van der Keuken houdt de openingsspeech. Deze toespraak wordt later gepubliceerd in het GKf Bulletin september 1983, maar ook in 2001 in het boek Bewogen beelden. Films Foto’s Teksten uit de wereld van een kleine zelfstandige van Johan van der Keuken en in de catalogus O Mundo de Koen Wessing.
1984	Wessing fotografeert in Nicaragua.
	Samen met Agnès Leunen fotografeert Wessing in Cuba.
	Van 13 maart tot 1 april heeft Koen Wessing een tentoonstelling in De Beyerd te Breda.
1985	In Antwerpen wordt in april Marie geboren, dochter van Agnès Leunen en Koen Wessing.
	Wessing spant een kort geding aan tegen De Telegraaf en de daaraan gelieerde De Courant Nieuws van de Dag, die in de edities van respectievelijk 30 november en 2 december Wessings foto gemaakt tijdens de Somoza-dictatuur van twee rouwende vrouwen (Esteli, Nicaragua) uit 1978 plaatsten bij een artikel met een tegenovergestelde strekking, namelijk de Sandinisten beschuldigd van massa-executies. Hij wint dit geding op 19 december en krijgt een schadevergoeding van ƒ 5000,-.
	In november reist Koen Wessing naar Peking en Shanghai in China als verkenning voor een geplande reis in 1986.
1986	Met Agnès Leunen en hun dochter Marie trekt Wessing gedurende zes maanden door China.
	Vanaf dit jaar is Koen Wessing aangesloten bij het agentschap Hollandse Hoogte in Amsterdam.
1987	Van 19 september tot 1 november 1987 vindt in het Stedelijk Museum te Amsterdam de tentoonstelling Koen Wessing in China en Tibet, 1986 plaats. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus Koen Wessing in China en Tibet, met een inleidende tekst van Els Barents.
	Frank Vellinga maakt een documentaire van een kwartier over Koen Wessing voor Kwartslag: Een manier van kijken (Humanistisch Verbond).
1988	In de eerste week van oktober maakt Koen Wessing foto’s in Santiago de Chili, waar de bewoners zich op 5 oktober via een referendum moeten uitspreken over het aanblijven van Pinochet als president.
1989	Te Antwerpen wordt in januari Merel geboren, de tweede dochter van Agnès Leunen en Koen Wessing.
	Eind februari vertrekt Wessing voor een maand naar New York, waar hij de levensomstandigheden van Puertoricanen vastlegt. Deze reportage wordt gepubliceerd in Vrij Nederland van 30 september 1989.
	Op 13 april krijgt hij de Capi-Lux Alblas-prijs 1988 uitgereikt voor zijn gehele oeuvre. Behalve een geldbedrag van ƒ 7500,- is aan de prijs ook een expositie verbonden.
	Hij fotografeert in juli in Nicaragua tijdens de viering van de tiende verjaardag van de Sandinistische revolutie.
	In het Dokacentrum in Amsterdam vindt een tentoonstelling plaats Koen Wessing & Agnes Leunen “Cuba”.
1990	Na de val van Ceaucescu (22 december 1989) fotografeert hij in Boekarest, Roemenië. In februari en maart verblijft hij in Managua, Nicaragua, waar verkiezingen worden gehouden. Hij fotografeert onder andere de verkiezingscampagne van de FSLN. In juli is Wessing in Esteli, waar hij ook de twee zussen bezoekt die hij in 1978 heeft gefotografeerd.
	In augustus fotografeert hij in El Salvador, onder andere in de stad Meanguera in de provincie Morazan, waar de vluchtelingen terugkeren uit Honduras en de stad weer opbouwen.
	In november fotografeert hij in Berlijn de levensomstandigheden van Turken en Vietnamezen.
1991	Wessing fotografeert in juni in Belgrado
1992-‘93	Koen Wessing krijgt van Stichting de Nieuwe Kerk de opdracht een fotodocumentaire te maken met als onderwerp: de kwaliteit van het ouder-zijn. Het resultaat van deze foto-opdracht is te bezichtigen tijdens de Informatie-markt in de Nieuwe Kerk, op 6 en 7 oktober 1992.
	Met subsidie van de Stichting Fonds Anna Cornelis werkt hij van november 1992 tot januari 1993 in Johannesburg, Zuid-Afrika. Hij maakt van daaruit trips naar Kaapstad, Durban en de townships in Transvaal. In juni en juli werkt hij nogmaals rond Johannesburg.
	Het boek Koen Wessing, het tweede deel in de serie Monografieën van Nederlandse fotografen, met teksten van Pauline Terreehorst en Tineke de Ruiter verschijnt bij uitgeverij Fragment. Johan van der Keuken houdt een inleiding tijdens de presentatie.
	Van 24 september tot en met 31 oktober 1993 wordt in het Stedelijk Museum te Amsterdam de tentoonstelling Koen Wessing. Foto’s uit Zuid-Afrika gepresenteerd. Bij uitgeverij Fragment verschijnt het boek Momentopname Suid-Afrika met een inleiding van Janny Groen.
1994	Wessing fotografeert in Siberië de Inuit-bevolking.
1995	In opdracht van de afdeling Nederlandse Geschiedenis van het Rijksmuseum werkt Koen Wessing aan een project over asielzoekers in Nederland.
1996	In maart fotografeert Wessing in Bosnië-Herzogovina.
1997	Vanaf maart tot en met 31 augustus vindt in het Rijksmuseum de expositie Een selectief welkom. Vreemdelingen in Nederland plaats met foto’s van Koen Wessing over asielzoekers in Nederland.
	In oktober fotografeert Wessing (in kleur) aan het einde van het regenseizoen in Tchintabaraden in Niger het Geerewol-feest van de Peul, een herdersvolk uit West-Afrika.
	In december fotografeert hij de overplaatsing van asielzoekers naar Vlieland.
1998	In het Wereld Cultuur Centrum te Antwerpen vindt een expositie plaats van de foto’s van de Peul.
1999-2002	Humanist Media Support, Naarden treedt op als producer voor een plan van Koen Wessing om ‘Mensen op Drift’ te gaan fotograferen. Subsidies van de Stichting Fonds Anna Cornelis en Amnesty International maken delen van het ambitieuze plan financieel mogelijk.
1999	Hij reist in juli na de val van Kosovo tien dagen door Macedonië en met Pax Christi kinderhulp door Kosovo.
	In december, tijdens een reis van veertien dagen naar Turkije, fotografeert hij in Istanbul de uitwassen van clandestiene mensenhandel in pensions voor vluchtelingen. Een introductie van de jounaliste Ayfer Ergun maakte het mogelijk dit circuit binnen te komen.
2000	Wessing fotografeert in Zanzibar in opdracht van het Wereld Cultuur Centrum te Antwerpen.
	Jeroen de Vries maakt als gastconservator-ontwerper een installatie van Wessings werk.
	Op 4 juli opent Henk Hofland deze tentoonstelling De wereld van Koen Wessing. Fotografie 1963-2000 in het Amsterdams Historisch Museum.
	In oktober verblijft hij voor Vluchtelingenwerk Nederland veertien dagen in Pakistan, waar hij in de omgeving van Peshawar Afghaanse vluchtelingen fotografeert.
	In november is Wessing veertien dagen in Ruanda, waar hij in Kigali in en rondom een aantal vluchtelingenkampen fotografeert.
2001	Koen Wessing reist in augustus voor vier weken naar Ambon naar aanleiding van de strijd tussen moslims en christenen. In de stad Waiyama, waar moslims en christenen vredig naast elkaar lijken te leven, fotografeert hij het leven op straat.
	Van oktober tot december is de tentoonstelling uit het Amsterdams Historisch Museum te zien in het Centro Português de Fotografia in Porto, Portugal onder de titel O Mundo de Koen Wessing. Bij deze tentoonstelling verschijnt het gelijknamige boek O Mundo de Koen Wessing/The World of Koen Wessing, waarin de tekst die Johan van der Keuken uitsprak bij de opening in 1983 wordt opgenomen.
2002	In april is Wessing in Afghanistan, waar hij in Kaboel en op de grens met Pakistan fotografeert. Hij concentreert zich daar op de slachtoffers van landmijnen en de vluchtelingen ten gevolge van de oorlog.
	In november werkt hij in Albanië, ondermeer in het stadje Bulqiza ten noordoosten van de hoofdstad Tirana, waar na de instorting van de chroomerts-industrie grote armoede heerst.
2003	Wessing reist met zijn vriendin Machteld Bokhove naar Napels en fotografeert in de Quartiere Spagnolo.
2004	Martin Parr and Gerry Badger publiceren The Photobook: A History (volume I). In het hoofdstuk ‘Memory and Reconstruction: The Postwar European Photobook’ wordt Koen Wessings Chili, September 1973 besproken.
2005	In januari en februari fotografeert Koen Wessing in Burundi, onder andere in Bujumbura.
2006	Hij reist naar China en fotografeert in Shanghai, Peking en Datong.
2007	Wessing gaat opnieuw naar China en fotografeert in Chongqing, Tibet en Kashgar.
2008	Van 30 augustus tot en met 26 oktober vindt in het Centraal Museum te Utrecht de tentoonstelling Koen Wessing – Reizen naar China en Tibet plaats. De expositie wordt geopend door Catherine Vuylsteke, journaliste van De Morgen, die ook de zaalteksten voor de tentoonstelling heeft gemaakt.
2008-‘09	Gezondheidsproblemen die in 2008 voor het eerst de kop opsteken, verhinderen Koen Wessing op reis te gaan om te fotograferen.
	Koen Wessing, Carry van Lakerveld en Tineke de Ruiter stellen een boek samen, getiteld Koen Wessing China 85/07, met foto’s die gemaakt zijn tijdens de vier Chinareizen in 1985, 1986, 2006 en 2007. Vanaf 28 augustus tot 20 september zijn in de lichthof van FOAM foto’s uit China uit 2006 en 2007 te zien met daarnaast een digitale presentatie van foto’s uit het boek. Het eerste exemplaar van het boek met een inleiding van Catherine Vuylsteke wordt op 28 augustus in FOAM door de journalist H.J.A. Hofland aan de fotograaf overhandigd.
2010	In februari komt deel acht uit van de serie Books on Books van Errata Editions onder de titel Koen Wessing: Chili September 1973, met een essay ‘The man in the grey suit’ van Pauline Terreehorst.
2011	Koen Wessing overlijdt op 2 februari.

Beschouwing

De fotografie van Koen Wessing past in de sociaal-documentaire traditie, die na de Tweede Wereldoorlog in Nederland een zeer belangrijke richting in de fotografie was. Net als bij de oudere generatie fotografen uit de GKf, zoals Eva Besnyö, Carel Blazer, Emmy Andriesse en Cas Oorthuys staat in zijn werk de mens centraal. De inhoud van zijn foto’s is echter nooit anekdotisch, maar bevat een statement over menselijke verhoudingen. Die boodschap wordt overgebracht in opnamen waarin het contrast als retorische stijlfiguur een belangrijke rol speelt.

Het lijkt in eerste instantie of de keuze van Koen Wessing voor de fotografie vrij impulsief gemaakt is: in interviews wordt herhaaldelijk gezegd dat het milieu waarin de fotograaf Ed van der Elsken en zijn vrouw Ata Kando verkeerden, hem deed besluiten te gaan fotograferen. Zelf kwam hij echter ook uit een artistiek nest en de kennismaking met de beeldende kunsten had al veel eerder in zijn leven plaats gevonden dan de ontmoeting met het fotografenechtpaar, dat uiteindelijk zo belangrijk was voor Wessings vorming. Zeker is dat in de periode dat Ata Kando Wessing in de geheimen van de fotografie inwijdde, Van der Elsken voor hem als voorbeeld heeft gegolden. Van der Elskens stijl is nog altijd te herkennen in Wessings harde en grofkorrelige druktechniek.

Meer nog dan Van der Elsken werd William Klein in die begintijd zijn echte idool. De boeken New York (1956) en Rome (1960) hebben een grote indruk op Wessing gemaakt. Het werk van Klein betekende een breuk met de formele eisen die Cartier-Bresson aan de reportagefotografie had gesteld. Nieuwe elementen in het werk van Klein waren een frontale opstelling, abrupte afsnijdingen, onscherpte, een grove korrel en het gebruik van de groothoeklens, waardoor men het gevoel krijgt dat de fotograaf midden in het gebeuren staat.

Ook Wessing koos voor het gebruik van de groothoeklens, die een directe levendige benadering oplevert. Bovendien laat de groothoek veel zien van de omgeving waarin mensen zich bevinden en juist de relatie tussen die twee interesseert Wessing.

Geïnspireerd door de boeken van William Klein ging Wessing zich toeleggen op beeldreportages; een aantal beelden achter elkaar laten iets zien van aspecten uit het dagelijks leven van mensen. Hij vertelt niet zoals Ed van der Elsken in Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés (1956) een verhaal, maar zijn beeldreportages staan eerder in de traditie van het foto-essay bij Life.

Na een periode van een jaar op het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs, waar hij in het basisjaar nauwelijks aan fotografie toekwam, ging hij korte tijd in de leer bij het persbureau van Ben van Meerendonk. Daar bleek dat het vak van persfotograaf hem geenszins trok. In 1963 vestigde hij zich uiteindelijk als freelance fotograaf.

In het begin was het nog niet echt mogelijk een principiële keuze voor een bepaald soort fotografie te maken. Hij fotografeerde voor jaarverslagen, maakte portretten voor een rubriek in Avenue, publiceerde reisverslagen en fotografeerde theatervoorstellingen van Koert Stuyf en Theater Terzijde (Annemarie Prins en Stuyf).

Vanaf 1968 manifesteerde hij zich hoe langer hoe meer als sociaaldocumentair fotograaf. Mede omdat er dan politiek en maatschappelijk – niet verborgen, maar openlijk – zeer veel gebeurde en daardoor in fotografische beelden was vast te leggen. Voorbeelden zijn Parijs ’68, studentenopstanden in Nederland in 1969, Chili 1973 en de Nieuwmarktopstand in 1975.

Vanaf 1969 wordt Wessing als sociaal-documentair fotograaf opgemerkt. Hij kreeg van de Dienst voor ‘s Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen een opdracht om de Deltawerken te fotograferen. Drieëntwintig foto’s geven tamelijk heroïsche beelden van arbeiders aan het werk. De opnamen ademen de sfeer van de wederopbouw, hoewel de dramatisch doorgedrukte luchten en de grove korrel naar de esthetiek van een decennium later verwijzen. Tussen 1972 en 1974 heeft Koen Wessing voor de Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst twee Amsterdamse foto-opdrachten uitgevoerd met de nadruk op specifieke aspecten van Amsterdam.

In 1976 werkte hij in opdracht van het ministerie van CRM aan de serie In Gods Naam over religieuze sekten in Nederland. Veel van deze groeperingen, die ontstonden als reactie op en als tegenwicht van de hippiebeweging, zijn van oosterse oorsprong zoals Hare Krishna, Guru Ram Das Ashram, Maharashi Yogi en Maharaj Ji. Wessing geeft een treffende sfeertekening van hun leefgewoonten, hun geloofsbelevenis en hun activiteiten. De foto’s doen op onopgesmukte wijze, zonder dramatiek en esthetiek, verslag van de diversiteit aan geloofsbeleving, zoals die voor het eerst in de jaren zeventig overal in de westerse wereld was waar te nemen.

Voor de afdeling Nederlandse Geschiedenis van het Rijksmuseum werkten Hans van den Bogaard en Koen Wessing in de periode 1976-1979 aan de opdracht Andere culturen in onze cultuur. Het hoofd van de afdeling Wim Vroom schrijft in 1987 in het tijdschrift Perspektief over de opdrachtformulering: “Het moest niet gaan om de situatie van de minderheden temidden van de Nederlanders (tot enige spijt van Koen Wessing overigens), maar om de manier waarop zij hun eigen cultuur beleven. Er sprak uit de formulering van de opdracht een optimisme, dat nu gedateerd aandoet: van een tweede generatieprobleem had toen nog niemand gehoord.” Zonder meer optimistisch zijn de foto’s van Wessing echter niet, ze laten vaak wel de confrontatie zien tussen Nederlanders en de minderheden. Soms zichtbaar zoals bij de foto van de politieagenten in een zigeunerkamp in Amsterdam, soms voelbaar zoals bij de begrafenis van Tamaela, die de militaire vleugel van de Zuidmolukse Republiek (RMS) vertegenwoordigde.

Van de Stichting de Nieuwe Kerk kreeg hij in 1992 de opdracht een fotodocumentaire te maken met als onderwerp: de kwaliteit van het ouder-zijn.

Met subsidie van de Stichting Fonds Anna Cornelis werkte hij van november 1992 tot januari 1993 in Zuid-Afrika, waar hij vlak na de val van het apartheidsbewind de gescheiden levens van blanken en zwarten fotografeerde.

Koen Wessings naam wordt vrijwel altijd onmiddellijk verbonden met de opnamen die hij vanaf de val van Allende in 1973 heeft gemaakt in Latijns-Amerika. Na een reis naar Cuba in 1965 is hij geïnteresseerd geraakt in de machtsstructuren in dat werelddeel en tracht hij de gevolgen van de verdeling van macht vast te leggen. Hij heeft een sterke gevoelsmatige band met de mentaliteit ‘liever staande te sterven dan op de knieën te leven’ van de bevolking in dat werelddeel. Een direct gevolg van deze band is het feit dat hij de mensen bij voorkeur niet in een slachtofferrol, die medelijden moet opwekken, wil fotograferen. Zij stralen in het algemeen juist een grote waardigheid uit.

Hij fotografeerde historische momenten zoals Chili in september 1973, het bombardement op Esteli in Nicaragua in 1978 en de beschieting van de menigte tijdens de begrafenis van aartsbisschop Romero in 1980. In koelen bloede fotografeerde hij in extreme omstandigheden als was hij een oorlogsfotograaf. Deze foto’s spreken over agressie en geweld bij de militairen als uitvoerders van de macht en over angst en ontreddering bij de bevolking. Deze – in de eerste plaats – actuele foto’s werden in de dag- en weekbladpers slechts mondjesmaat geplaatst. Daar geldt de wet van de primeur – de eerste foto’s die binnenkomen worden geplaatst – en de exclusiviteit. De opnamen vonden daarentegen door hun documentaire kwaliteiten wel hun weg naar tentoonstellingen, catalogi, overzichtsboeken en collecties.

Het merendeel van zijn foto’s wordt gevormd door beelden van het dagelijks leven van de onderdrukte bevolking of zoals hij zelf zegt met een verwijzing naar Marquez: “Liefde in tijden van dictatuur.” Het gaat hem niet om gebeurtenissen uit het leven van individuele personen, maar om feiten die op een abstract niveau de bestaande machtsverhoudingen aangeven.

Hoewel hij de Spaanse taal niet spreekt, is het contact met de bevolking zeer belangrijk voor hem. De eerste contacten werden in Nederland gelegd via de bestaande landencomités en in Latijns-Amerika kwam hij via bevriende journalisten in het land zelf verder. Hij voelde een sterke behoefte de gebeurtenissen op dat continent te blijven volgen en niet slechts als de actualiteit dat vroeg, hoewel het wel steeds moeilijker werd om de nu minder zichtbare repressie te visualiseren. Hij vertrok vaak op de bonnefooi, met voorschotten van kranten of kleine schenkingen en kon zo net quitte spelen.

De Amerikaanse Magnum-fotografe Susan Meiselas heeft op dezelfde indringende manier als Wessing de strijd in met name Nicaragua en El Salvador vastgelegd. Haar foto’s zijn in tegenstelling tot die van Wessing meestal in kleur. Van beider foto’s over El Salvador is in Mexico een boek verschenen.

Sinds de publicatie Chili, September 1973 wordt genoemd in het invloedrijke The Photobook: A History (volume I), dat Martin Parr en Gerry Badger in 2004 publiceerden, is het werk van Koen Wessing internationaal meer in de belangstelling komen te staan. Jeffrey Ladd besloot in de serie Books on Books (Errata Editions), die klassieke fotoboeken van Walker Evans, David Goldblatt, Chris Killip, William Klein, Sophie Ristelhueber en andere fotografen weer onder de aandacht brengt, Koen Wessing: Chili September 1973 als deel acht uit te geven.

Na ruim tien jaar in Zuid-Amerika te hebben gefotografeerd raakte Koen Wessing teleurgesteld omdat veranderingen hem niet snel genoeg gingen en kreeg hij het gevoel dat hij er als fotograaf niet veel meer te zoeken had. Hij verlangde terug naar hoe hij was begonnen als fotograaf, liftend zonder vooropgezet plan en zonder een directe politieke aanleiding en met een onbevangen blik: “af en toe alleen maar kijken zonder veel te weten, je fris verbazen, levendig, alert naar alles kunnen kijken”.

In november 1985 ging hij naar Peking en Shanghai als verkenning voor een grote reis met zijn gezin. Vervolgens reisde hij het jaar daarop met Agnès Leunen en hun baby Marie gedurende zes maanden door China. Zij bezochten onder andere Hongkong, Guangzhou, Yangshuo, Kunming, Dali, Chongqing, Leshan, Emeishan, Chengdu, Hohhot, Datong, Peking, Shanghai, Euzhou, Ningbo en naar Lhasa en Samoye in Tibet.

Zijn bewegingsvrijheid was opmerkelijke groot. In tegenstelling tot een schrijver als Paul Theroux, die in dezelfde tijd nooit zonder gids kon reizen, lukte dat Koen Wessing wel. Hij vroeg niets officieel aan, waardoor men niet het gevoel had dat er een probleem moest worden opgelost. Hij kon gewoon zijn gang gaan.

Met het kleine meisje op zijn rug ontdekte hij dat China niet een exotisch land is, maar een land van gewone mensen, die slapen, eten en werken, kinderen naar school brengen en genieten van hun vrije tijd. Hij legde vooral dat dagelijkse leven vast in straatbeelden, die steeds weer de kwaliteit van Wessings eerdere beelden dragen: het onderwerp staat centraal in zijn zwart-wit foto’s, waarbij contrasten in het beeld achterliggende conflicten en machtstructuren aan het licht brengen.

Na de reis in 1986 wilde hij weer terug naar China, maar het bloedbad in juni 1989 op het Tiananmenplein weerhield hem lange tijd. Pas in 2006 en in 2007 reisde hij met subsidies van het NCDO opnieuw naar China, nu om te kijken wat het economisch wonder betekende voor gewone mensen.

Ook nu richtte hij zijn blik weer vooral op het zware bestaan: van minderheden in Kashgar in de provincie Xinjiang en in Tibet, van ongeschoolde arbeiders en ‘dagongzai’ (rurale migranten) in grote steden als Peking en Shanghai en van ‘bangbangs’, de dragers met bamboestokken, in Chongqing.

De foto’s laten verandering en vernieuwing zien in China tussen 1985 en 2007: oude wijken verdwijnen en er komen wolkenkrabbers voor in de plaats, er zijn snelwegen aangelegd, die soms plotseling in het niets stoppen en overal op straat bellen mensen met mobiele telefoons. Koen Wessing laat echter vooral ook zien dat er voor de meerderheid, de doodarme mensen, weinig is veranderd. Nog steeds proberen zij met straatverkoop en zwaar lichamelijk werk een moeizaam bestaan bij elkaar te schrapen. In de spaarzame vrije tijd wordt er gebiljart of er wordt gezwommen in de sterk vervuilde Yangtze.

In de jaren negentig is Koen Wessing zich gaan toeleggen op het in beeld brengen van de positie van vluchtelingen in de wereld. Met behulp van subsidiegevers heeft hij voor het project Mensen op Drift op diverse locaties gefotografeerd, zoals in 1999 in Macedonië en Kosovo. In hetzelfde jaar fotografeerde hij in Istanbul de uitwassen van clandestiene mensenhandel in pensions voor vluchtelingen. In Pakistan maakte hij in 2000 in de omgeving van Peshawar opnamen van Afghaanse vluchtelingen en in Ruanda fotografeerde hij in en rondom een aantal vluchtelingenkampen in Kigali. In zijn foto’s richt Wessing zich op de individuele mens en niet zozeer op de massaliteit van het vluchtelingenprobleem: een oude man met al zijn bezittingen in een zak op zijn rug, een gezin dat leeft in een grote tent, waar zij met lappen een privésituatie hebben gecreëerd, een slachtoffer van een landmijn in een revalidatiecentrum of rijen vluchtelingen bij de voedseldistributie.

Het was zijn bedoeling dat het ambitieuze project uiteindelijk zou uitmonden in een tentoonstelling en een boek. Dat is er nooit van gekomen. Al eerder was al wel in 1997 in het Rijksmuseum het project over asielzoekers in Nederland tentoongesteld onder de titel Een selectief welkom. Vreemdelingen in Nederland.

De onderwerpen die Wessing fotografeert vragen om een sterke betrokkenheid van de fotograaf, die niet ophoudt nadat de foto’s zijn genomen. Hij weigert zijn foto’s te plaatsen in kranten met andere politieke ideeën dan de zijne. Hij voelt het als de verantwoordelijkheid van de fotograaf om er voor te waken dat de foto’s verkeerd worden gebruikt. Zo spande hij een kort geding aan tegen De Telegraaf toen deze een inmiddels symbolisch geworden foto voor de strijd in Nicaragua, namelijk die van de twee rouwende zussen in Esteli, verkeerd gebruikte. Bij deze foto was de fotograaf aanwezig bij een zeer intieme gebeurtenis. De ethiek vereist dat de foto’s integer gebruikt worden.

Op het moment van fotograferen zelf voelt Wessing woede, pas later bij het afdrukken komen andere emoties, zoals droefenis boven. Tijdens het fotograferen zouden deze emoties hem waarschijnlijk beletten opnamen te maken.

Soms eist Wessing van zichzelf dat hij toneel speelt, dan vleit hij de militairen en tracht hen gunstig te stemmen om zijn foto’s te kunnen maken. Dit levert dubbelzinnige beelden op, zoals de foto uit Chili september 1973 waarin links in beeld drie militairen staan, van wie er twee de fotograaf aankijken, terwijl zij hun wapens gericht houden op een groep burgers aan de overkant van de straat die leuzen van een muur moeten verwijderen.

De foto’s van Koen Wessing bezitten een dramatische kwaliteit, die door een aantal elementen, zoals toon, compositie en gemoedsuitbeeldingen bereikt wordt. Wessing heeft wel eens gezegd dat hij een overeenkomst ziet tussen mime en fotografie. In zijn jeugd in Nieuwendam heeft hij samen met Aart Staartjes en Eric Herfst pantomime gespeeld. Hij vindt mime gefixeerder dan theater. Zowel bij mime als bij fotografie is het kiezen van een dramatisch hoogtepunt belangrijk en dit hoogtepunt kan versterkt worden door gebarentaal en gezichtsuitdrukkingen. Bij de foto van de rouwende zussen uit Esteli, krijgt het geheel zelf iets pathetisch en theatraals en Wessing vergelijkt deze foto dan ook met een scène waarin Ank van der Moer de hoofdrol speelde. Hij legt in zijn foto’s als een regisseur de nadruk op de mise-en-scène, die hij echter zonder ingrijpen uit de werkelijkheid selecteert.

Emoties worden benadrukt door de toon (zwart-wit). Wessings foto’s zijn vaak zeer formeel van opzet met een evenwichtige verdeling tussen horizontalen en verticalen, licht en donker. Hijzelf vindt zijn opnamen vaak te esthetisch, de inhoud heeft zijn grootste zorg. Relaties en machtsstructuren worden zichtbaar gemaakt door in de opbouw van betekeniselementen sterke contrasten aan te brengen. Tegenstellingen in één beeld zoals militairen en nonnen, die zich in verschillende richtingen bewegen, geven de complexe foto’s een spanning. Deze dualiteit in Wessings foto’s is voor Roland Barthes, die een aantal foto’s uit Nicaragua wellicht kende door een publicatie in maart 1979 in het blad Photo, aanleiding om een onderscheid te maken tussen de begrippen studium (rationeel begrijpen) en punctum (emotioneel gegrepen worden).

Wessing is zijn fotografische carrière begonnen als persfotograaf met in de handen de zware SpeedGraphic, een platencamera met twee cassettes en in totaal vier platen. Dat heeft hem geleerd de essentie in een klein aantal beelden te vangen. Ook nadat hij onder invloed van William Klein overstapte op de Leica, bleef hij een fotograaf van weinig opnamen, hij selecteert zeer zorgvuldig de beelden die hij wil hebben.

In tegenstelling tot een aantal reportagefotografen, dat met grootbeeldcamera’s is gaan werken, is Wessing de Leica trouw gebleven. Hij gebruikt meestal de lichte groothoeklenzen 21 en 35 mm en de normaallens 50 mm. In zijn afdrukken volgt hij de principes van de jaren zestig en zeventig: ze zijn over het algemeen tamelijk hard en korrelig van structuur. Meestal gebruikt hij het hele negatief.

Hoewel Wessing het meest bekend is met zijn zwart-wit fotografie gebruikt hij bij de meeste reportages ook kleurenfilms.

De fotografie van Koen Wessing is van grote invloed geweest op een groep fotografen die zich in de jaren zeventig bezig hield met sociale fotografie. Zo heeft Hannes Wallrafen gezegd dat hij naar aanleiding van Wessings foto’s in Chili is gaan fotograferen. Niet alleen de thematiek, maar ook de vorm heeft school gemaakt. Wessing zelf is steeds blijven doorgaan op de weg die hij jaren geleden is ingeslagen en die zo bepalend was voor het gezicht van de Nederlandse sociale fotografie.

Documentatie

Primaire bibliografie

(eigen publicaties: tekst, eventueel met foto’s, maar ook fotoboeken e.d.)

Koen Wessing, Chili september 1973, Amsterdam (De Bezige Bij) z.j. (ca. 1974).

Koen Wessing, Djarama PAIGC. Bedankt PAIGC, Beelden uit Guinee-Bissau. Een fotoreportage van Koen Wessing, Amsterdam (Angola Comité) 1974.

Catalogus tent. In Gods naam. Religieuze groeperingen in Nederland, Amsterdam (Nederlandse Kunststichting) 1976.

Jan van der Putten (nawoord), Nicaragua ’78, Amsterdam (Van Gennep) 1978.

Jan Stoof (tekst) en Koen Wessing (foto’s), Nicaragua, in Vrij Nederland-Bijvoegsel (7 oktober 1978) 40, p. 2, 32-35, 38-41.

H.J.A. Hofland (tekst) en Koen Wessing (foto’s). Uitzichtloze situaties, Amsterdam (Bert Bakker) 1980.

Eduardo Galeano (tekst), Von Chile bis Guatemala. Zehn Jahre Lateinamerika, Wuppertal (Peter Hammer Verlag) 1983 (Ned. ed.: Van Chili tot Guatemala. Tien jaar Latijns-Amerika, z.p. [Amsterdam] (Bert Bakker/NOVIB) 1983).

Catalogus tent. Koen Wessing in China en Tibet, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1987.

Frank Diamand (tekst) en Koen Wessing (foto’s), Pinochet, geen straat zal jouw naam dragen. Chileens dagboek uit een week democratie in vijfien jaar dictatuur, in Vrij Nederland-Bijvoegsel (5 november 1988) 44, p. 10-17.

Klaas Wellinga (tekst) en Koen Wessing (foto’s), Spaans sprekend New York. “Als je geen drugs gebruikt, niet drinkt en wel werkt, verslijten ze je voor gek”, in Vrij Nederland-Bijvoegsel 30 september 1989, omslag, p. 6-15.

Koen Wessing, Momentopname Suid-Afrika = Flashes from South-Africa, Amsterdam (Fragment) 1993.

Koen Wessing (foto’s). Koen Wessing in Zuid-Afrika, in Intermediair 30 (27 mei 1994) 21, p. 30-31.

Carry van Lakerveld, Tineke de Ruiter en Koen Wessing (samenstelling) en Catherine Vuylsteke (inl.). Koen Wessing. China 85/07, Amsterdam (Uitgeverij Voetnoot) 2009.

Jeffrey Ladd en Pauline Terreehorst, Koen Wessing Wessing: Chili September 1973, New York (Errata Editions) 2010 (serie: Books on Books 8).

(foto’s in boeken, tijdschriften en ander drukwerk)

Vrij Nederland 23 (17 november 1962) 12, p. 1.

Simon Vinkenoog, Het verhaal van Karel Appel. Een proeve van waarneming, Utrecht (Bruna & Zoon) 1963, afb. 48.

Vrij Nederland 24 (31 augustus 1963) 1, p. 1.

Han de Vries (samenstelling en vormgeving), Foto grafie, in Drukkersweekblad en Autolijn (1963) 52 (Kerstnummer), p. 76-77.

Vrij Nederland 24 (15 februari 1964) 25, p. 1, 3.

Sanne Sannes, Fotografie in het museum, in Focus 49 (5 juni 1964) 12, p. 14.

Photography Year Book 1964, pl. 204.

Photography Year Book 1965, pl. 171.

Rinus Ferdinandisse, Jan Blokker en Dimitri Frenkel Frank (samenstelling), Zo is het toevallig ook nog ‘s een keer, Amsterdam (Van Ditmar/Polak & Van Gennep) 1966, p. 152.

Rob Stolk en Christoph Hahn (red.), Cor Jaring, Ed van der Elsken, Koen Wessing en G.J. Wolfensperger (foto’s), 10 maart ’66, Amsterdam (Parel van de Jordaan) 1966, ongepag.

Stedelijk Jaarverslag Amsterdam 1966, p. 4, 135.

Roel van Duyn, Het witte gevaar. Een vademekum voor provoos, Amsterdam, (Meulenhoff) 1967, afb. 4, 14-16 (serie: Meulenhoff editie, E 126).

Nieuwe Revu 7 oktober 1967.

Stedelijk Jaarverslag Amsterdam 1967, p. 6, 40, 65, 69, 94, 108.

Bijenkorf Beheer NV. Jaarverslag 1968-69, Amsterdam 1969, p. 2, 4, 8, 11-1 2, 17, 24-25, 38, 42, 46.

Avenue (september 1971) 9, p. 48-57.

Vrij Nederland 32 (31 december 1971) 18, p. 7.

Avenue (april 1972) 4, p. 114-123.

Avenue (augustus 1972) 8, p. 38-45.

Catalogus tent. Raamwerk. Een tentoonstelling van ramen, raamafsluitingen en gordijnen n.a.v. 50 jaar Weverij de Ploeg nv, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1973, ongepag.

Hans Werner Bartsch e.a. (samenstelling), Chile, ein Schwarzbuch, Keulen (Pahl-Rugenstein) 1974 (Ned. ed.: Chili, een zwartboek, Bussum (Agathon) z.j. [1974]).

Jan van der Putten, Chili ’71-’74. Analyse en voorlopige conclusies, Amsterdam (Van Gennep) 1974, omslag.

Vrij Nederland 35 (13 juli 1974) 28, p. 1, 6-7.

Maya Vermeulen e.a., Volkskongres 1975, Groningen (Volkskongres) 1975.

Albert Blitz en Loe van Nimwegen, Blauwe Maandag. Omdat mijn huis daar stond. 24 maart 1975. Een verslag in fotoos van de gebeurtenissen die dag in de Amsterdamse Nieuwmarkt, Amsterdam (Aktiegroep Nieuwmarkt) 1975.

Pieter Kooistra (tekst). Beelden van ? Amsterdam, Amsterdam (SBK-Kunstuitleen) 1975.

Fotografen 1976. Geïllustreerde ledenlijst van de beroepsvereniging van fotografen GKf, Amsterdam (GKf) 1976, p. 64-65.

Robert de Hartogh (samenstelling). Kijkboek over gastarbeid. Utrecht (Nederlands Centrum Buitenlanders) 1977, afb. 56-58, 63, 68.

Het Parool 15 december 1977.

Hugo Kijne, Geschiedenis van de Nederlandse studentenbeweging, 1963-1973, Amsterdam (SUA) 1978, omslag.

(Brochure tent.) Andere culturen in Nederland, Amsterdam (Rijksmuseum) 1979.

Carl Grasveld e.a., Guinee-Bissau, Den Haag (NOVIB) 1979 (serie: NOVIB Landeninformatiemappen).

Jan Naeyé, De sterke arm. Tekstboek behorende bij een video onderzoek naar de rol van de Amsterdamse politie en justitie in het Nieuwmarktkonflikt over de periode 1973-1978, Amsterdam (VU Boekhandel) 1979.

Jeroen de Vries e.a. (samenstelling), Tot de strijd ons geschaard. Beeldverhaal over het communisme in Nederland, Amsterdam (Pegasus) 1979, p. 127, 170-171.

Anoniem, Sandinisten slachten stiertjes van Somoza. Een fotoverslag van Koen Wessing, in De Groene Amsterdammer 18 juli 1979, p. 20.

Nieuwe Revu (24 augustus 1979) 34.

Roland Barthes, De fotografische boodschap, in Skrien (winter 1979/1980) 92/93, p. 48.

Nico Bogaart, Paul van Eeuwijk en Jan Rogier, Zigeuners. De overleving van een reizend volk, Amsterdam/Brussel (Elsevier) 1980.

Rogier Fokke e.a. (red.). Liedboek van de strijd. Dl. 1, Wageningen (De Uitbuyt) 1980, p. 146.

Albert Stol (eindred.), Nicaragua. Een informatiemap. Den Haag (NOVIB) 1980 (serie: NOVIB landenmappen) (idem Jannie van der Berg, Nicaragua, 1984, geh. herz. dr.).

Jan van der Putten, El Salvador. De moord op een buitenlandse journalist heeft meer effekt dan op duizend landgenoten, in De Groene Amsterdammer 9 april 1980, p. 10-11.

GKfoto bulletin (december 1980) 1, ongepag.

Catalogus tent. Ben d’Armagnac, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1981 (serie: Catalogus Stedelijk Museum Amsterdam, nr. 683).

P. Heyse (hoofdred.), Foto en film encyclopedie, Amsterdam etc. (Focus) 1981, 4e geheel herz., uitgebr. dr., p. 267.

Urban Hovers, El Salvador, Den Haag (NOVIB) 1981 (serie: NOVIB landeninformatiemappen).

Giuliana Scimé, Women in the magic mirror 1842-1981. A selection of photographs on women from Bert Hartkamp’s collection, Milaan (Selezione d’Immagini) 1981, p. 109.

Jan Baart (tekst). Mime in Nederland, Amsterdam (Meulenhoff Informatief) 1982, p. 21, 46.

Koen Wessing (foto’s). Chili ’81-’82. De dictatuur in krisis. Politiek, ekonomie, mensenrechten, Amsterdam (Chili Komité Nederland) 1982.

GKf Fotografen (april 1982) 6, afb. 1. Tijmen van Grootheest e.a. (red.), Amsterdam 60/80. Twintig jaar beeldende kunst = Twenty years of fine arts, Fodor 1 (april/mei/juni 1982) 8/9/10, p. 65, 73.

H.J.A. Hofland (tekst), Een teken aan de wand. Album van de Nederlandse samenleving, 1963-1983, Amsterdam (Bert Bakker) 1983, p. 461.

Klaas Wellinga, De bergen, de vogels en Sandino. Cultuur in Nicaragua, Baarn/Utrecht (Wereldvenster/Stichting Kultuur Kollektief Latijns-Amerika) 1983, p. 32, 40, 54, 78, 102, 116, 128, 144, 160.

Avenue (juli 1983) 7, p. 39, 41-43.

Linda Annink e.a. (.samenstelling), De doden worden met de dag opstandiger. Literatuur uit El Salvador, Weesp (Het Wereldvenster) 1984, p. 15, 25, 48, 96, 116, 138, 145, 170, 175-177.

Jannie van der Berg (samenstelling), Nicaragua, een landenmap, Den Haag (NOVIB) 1984.

Jitske Bosma e.a. (red.), “… de beste aktiegroep ter wereld …”. 40 dorpsverhalen uit de Nieuwmarkt, Amsterdam (Stichting Uitgeverij De Oude Stad) 1984, p. 51, 62.

De ruil: Johan van der Keuken Koen Wessing, in GKf-bulletin (1985) 4, p. 5.

Ton Hendriks, De eidos van de fotografie, in Perspektief (juni 1985) 21, p. 33.

de Volkskrant 1 november 1985.

De Telegraaf 30 november 1985, p. 11.

De Courant Nieuws van de Dag 2 december 1985.

Leon Clements en Ton de Vreede (samenstelling en red.). Lastpost van wereldformaat. 25. Amnesty International 1961-1986, Amsterdam (Amnesty International) 1986, p. 88-89.

Aldo van Eyck, Niet om het even, wel evenwaardig, Rotterdam/Amsterdam (Stichdng Rotterdam-Maaskant/Van Gennep) 1986, p. 89.

100 Meter foto in het Stedelijk, GKf-bulletin (1986) 1, p. 7.

Martin Mulder e.a. (samenstelling), Blijven bouwen. Stadsvernieuwing in de jaren negentig, Amsterdam (Gemeente Amsterdam. Afdeling Coördinatie Stadsvernieuwing) 1987, p. 5, 201.

Arnulf Lüchinger (red.), Herman Hertzberger. Bauten und Projekte, 1959-1986 = Buildings and projects = Bâtiments et projets. Den Haag (Arch-Edition) 1987, p. 28 (afb. 42).

Thijs Asselbergs (inl.), Wiek Röling. Stadsarchitect Haarlem 1970-1988, Haarlem (De Toorts) 1988, p. 21.

Ad Petersen en Ina Munck, Viktor IV, z.p. [Amsterdam ] (Meulenhoff/Landshoff etc.) 1988, p. 22.

Ton Regtien, Springtij. Herinneringen aan de jaren zestig, z.p. (Het Wereldvenster) 1988, omslag, na p. 96, na p. 160.

Pauline Terreehorst, Koen Wessing, in Bildende Kunst (1988) 1, p. 31-33 (met foto’s).

Anoniem, Vijftien Nederlandse fotografen: 1979-1989: Tien jaar Nicaraguaanse geschiedenis in beeld, in Onze Wereld (1989) 7/8, p. 33-38.

Net Nederlands Theaterboek 38 (1988-1989), p. 101 (= Toneel Teatraal 110 (oktober 1989) 8).

NRC Handelsblad 15 december 1989.

Klaas Wellinga (samenstelling) en Koen Wessing (foto’s), Puertoricaanse literatuur in Nueva York, Den Haag/Houten (NOVIB/Het Wereldvenster) 1990, na p. 32, na p. 64, na p. 96.

Foto 45 (april 1990) 4, p. 62.

Catalogus Eotomanifestatie Noorderlicht 1991. Fotografie opdracht stadsverlangen. Galerie en podium-circuit, Groningen (Stichting Fotografie Noorderlicht) 1991, p. 61-65.

Leo Divendal (red.), De vierde wand. De foto als theater = The fourth wall. Photography as theatre, Amsterdam (Fragment) 1991, p. 4-5, 50, 151.

de Volkskrant 1 juni 1991.

Trouw 26 oktober 1991, p. 7.

de Volkskrant 9 november 1991.

Catalogus tent. Afscheid van een tijdperk [uitgave in het kader van de ingebruikneming nieuwbouw Tweede Kamer], Den Haag (SDU) 1992.

Jeroen Schilt en Jouke van der Werf, Genootschap Architectura en Amicitia 1855-1990, Rotterdam (Uitgeverij 010) 1992, p. 181.

Sandra Rottenberg (red.), Toekomstmuziek. Tien jaar informatiemarkt voor ouderen, Amsterdam (Stichting De Nieuwe Kerk) 1992, omslag, p. 11, 20, 22, 24, 26.

NRC Handelsblad 14 mei 1993.

Bert Ockers (samenstelling). Leven in Nederland. Twintig jaar fotografie in opdracht, Arnhem (Nederlands Openluchtmuseum) 1994, p. 13-14, 16, 18-20, 22, 26.

Francis Strauven, Aldo van Eyck. Relativiteit en verbeelding, Amsterdam (Meulenhoff) 1994, p. 507 (idem Engelse ed.; Aldo van Eyck. The shape of relativity, Amsterdam (Architectura & Natura) 1998, p. 499).

Flip Bool, Foto’s geven een onvervangbaar beeld van de geschiedenis, in NRC Handelsblad 3 november 1994.

Louwrien Wijers, Ben d’Armagnac, Zwolle (Waanders) 1995, p. 127 (serie: Monografieën van Nederlandse kunstenaars 12).

NRC Handelsblad 1 november 1995.

Jurrien Dekker en Bas Senstius, Dit is mijn huis. Verhalen over tien jaar opvang van asielzoekers, Amsterdam (Mets) 1997, p. 23, 100.

Jos van der Lans en Herman Vuijsje, Lage landen, hoge sprongen. Nederland in beweging 1898/1998, Wormer (Immerc) 1998, p. 187.

Anja Krans, Annemarie Prins. Theatermaker, Amsterdam (Theater Instituut Nederland) 1999, p. 42 (serie; Reeks theaterportretten 2) (idem, Naarden (Strengholt) 2000 (serie: Portretten van Nederlandse theatermakers 2)).

Vincent Ligtelijn (samenstelling), Aldo van Eyck. Werken, Bussum (THOTH) 1999, p. 136 (idem Duitse ed. Aldo van Eyck. Werke, Basel etc. (Birkhäuser) en Engelse ed.: Aldo van Eyck. Works, Basel etc (Birkhauser)).

Metro 4 juli 2000.

Catalogus China-Naarden, Wall-to-wall/Legio Fotofestival Naarden 2001, Naarden (Stichting Fotofestival Naarden) 2001, p. 31.

Peter-Paul de Baar e.a., De Amstel, Amsterdam (Lubberhuizen) 2002, p. 134.

Ton van den Brandt, Amsterdamse zaken. De rechtbank en de stad, Amsterdam (Lubberhuizen) 2006, p. 109, 120, 149.

Daniël Koning en Bernd Wouthuysen (samenstelling). Teder, z.p. [Amsterdam] (Lubberhuizen), 2006, ongepag.

Tom Kando e.a. (tekst), The living other. A project by Ata Kando, Diana Blok and Sacha de Boer, Rotterdam (Veenman) 2008, p. 126.

Opzij 1 januari 2010.

Het Parool 3 april 2010.

in Avenue (rubriek Galerie Avenue):

(april 1967) 4, p. 64, 66.

(mei 1967) 5, p. 100.

(juni 1967) 6, p. 68, 70.

(juli 1967) 7, p. 85.

(augustus 1967) 8, p. 87-88.

(oktober 1967) 10, p. 143.

(november 1967) 11, p. 103.

(december 1967) 12, p. 96.

(januari 1968) 1, p. 86.

(februari 1968) 2, p. 72.

(maart 1968) 3, p. 56.

(april 1968) 4, p. 136.

(mei 1968) 5, p. 116.

(augustus 1968) 8, p. 68.

(december 1968) 12, p. 112.

(maart 1969) 3, p. 120.

(april 1969) 4, p. 176.

(mei 1969) 5, p. 212.

(juni 1969) 6, p. 194.

(juli 1969) 7, p. 129.

(augustus 1969) 8, p. 32.

(oktober 1969) 10, p. 104.

(november 1969) 11, p. 159.

(december 1969) 12, p. 120.

Opdrachten

(na het jaar staat vermeld de opdrachtgever en tussen haakjes het onderwerp en/of het doel waarvoor de foto’s zijn gemaakt)

1969 Dienst voor ‘s Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen (De bouw van de Volkerakdam).

1972 Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst (Straatbeeld).

1973 Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst (Amsterdam voor het voorbij is).

1976 Afdeling Nederlandse geschiedenis van het Rijksmuseum (opdracht samen met Hans van den Bogaard: Andere culturen in onze cultuur).

1976 Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking (opdracht samen met Dolf Toussaint; Opper-Volta).

1976 Ministerie van Buitenlandse Zaken (Herkomst gastarbeiders uit Marokko, Kaap-Verden en Turkije).

1976 Ministerie van CRM (In Gods Naam).

1979 Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst (Rafelrand van de stad).

1992 Stichting de Nieuwe Kerk (De kwaliteit van het onder-zijn).

1992 Stichting Fonds Anna Cornelis (Momentopname Suid-Afrika. Het land in de overgangsfase van apartheid naar democratie).

1995 Afdeling Nederlandse Geschiedenis van het Rijksmuseum (Asielzoekers in Nederland).

2001 Stichting Fonds Anna Cornelis (Mensen op drift).

Secundaire bibliografie

(publicaties over de fotograaf en/of zijn werk)

Catalogus Cinquième Biennale de Paris. Manifestation biennale et internationale des jeunes artistes du 29 septembre au 5 novembre 1967, Parijs (Musée d’art moderne de la Ville de Paris) 1967, p. 116.

Anoniem, Deelnemers aan Parijse Biennale, in Het Vaderland 14 augustus 1967.

Hanneke Meerum Terwogt, Vrouwen van Amsterdam, Amsterdam (Foton) 1970, ongepag.

Anoniem, Koen, in Vrij Nederland 20 februari 1971.

Anoniem, Foto’s, in de Volkskrant 29 april 1971.

Marja Roscam Abbing, De Koen Wessingstraat, in NRC Handelsblad 21 september 1973.

Anoniem, Foto-beelden, in De Tijd 20 juni 1975.

Walter Barten, Tussen verstilde bespiegeling en meeslepende getuigenis. Foto’s van Amsterdam in het Van Goghmuseum, in De Groene Amsterdammer 1975.

Aloys Ginjaar, Je zit er toch middenin, in Plug. Kulturele informatiekrant voor de hoofdstad en ommelanden (januari 1976) 97, p. 4-7 (met foto’s).

J.W. Jongedijk, Secten en bewegingen in beeld. ‘In Gods Naam’ boeiende tentoonstelling in Rijswijk, in Het Vaderland 27 februari 1976.

Anoniem, Fotoproject religieuze groepen, in Trouw 13 augustus 1976.

Bas Roodnat, Het portret (7) waar Koen Wessing het eerst aan dacht, in NRC Handelsblad 14 augustus 1976, Zaterdags-Bijvoegsel, p. 5.

Catalogus tent. Foto’s voor de stad. Amsterdamse documentaire foto-opdrachten 1971-1976, Amsterdam (Amsterdams Historisch Museum) 1977 (met foto’s).

Anoniem, Opdracht fotoserie over de verkiezingen, in NRC Handelsblad 14 januari 1977, p. 6.

Anoniem, “In Gods Naam”. Foto-project over religieuze groepen, in Trouw 18 januari 1977.

F. Dobbrauski, Wat een gedoe in de bedstee. Amsterdamse documentaire foto’s, in Elseviers Magazine 9 april 1977.

Anoniem, Kijk op gastarbeid van 10 fotografen, in NRC Handelsblad 29 november 1977, p. 2.

Hella Liefting, Gastarbeiders gefotografeerd, in de Volkskrant 13 december 1977.

Els Barents (red.). Fotografie in Nederland 1940-1975, Den Haag (Staatsuitgeverij) 1978, p. 34-35, 78-79 (met foto’s en losse biografie).

Catalogus tent. La fête. Rencontres internationales de la photographie Arles juillet 1978, Arles 1978, ongepag.

Hennie van de Louw, Koen Wessing fotograaf “Parijs mei ’68, voor mij een inspirerende gelukservaring”, in De Nieuwe Linie 24 mei 1978, p. 5.

Martin Schouten, Fotograaf Koen Wessing: ‘Als er een oploopje is, wil ik erbij staan’, in NRC Handelsblad 11 november 1978.

Els Barents en Evert Rodrigo (samenstelling), Fotografie in Nederland 1940/75, in Stedelijk Museum extra bulletin 22 december 1978-4 februari 1979.

Martin Schouten, Moed als esthetische kwaliteit. Fotografie: Van Alphen, Wessing en Diepraam, in Haagse Post 65 (23 december 1978) 51/52, p. 98-100.

Max Pam, Koen Wessing. Het moment. Foto’s met commentaar, genoteerd door Max Pam, in De Revisor 6 (1979) 5, p. 28-35.

Willem K. Coumans, Fotografie in Nederland ouderwets en onvolledig, in Foto 34 (maart 1979) 3, p. 36-41.

Anoniem, Une revolution à bout portant. Koen Wessing au Nicaragua; des photos arrivées trop tard, in Photo (maart 1979) 138, p. 42-49, 95 (met foto’s).

Anoniem, Andere culturen in ons land op fototentoonstelling, in Het Binnenhof 21 september 1979.

B. Roodnat, Minderheden gefotografeerd, in NRC Handelsblad 29 september 1979, p. 6.

Anoniem, Foto-expositie over minderheden: actueel maar niet compleet, in Haagsche Courant 2 oktober 1979.

Anoniem, Indrukwekkend fotowerk over minderheden, in Leidsch Dagblad 3 oktober 1979, p. 23.

Aad Flapper, Andere culturen in Nederland, in Het Parool 4 oktober 1979.

Anoniem, Expositie foto’s in Rijksmuseum, in Algemeen Dagblad 11 oktober 1979.

Bas Roodnat, De honger naar fotografie, in NRC Handelsblad 29 december 1979, Cultureel Supplement, p. 10.

Paulien Terreehorst, Fotograferen is aanwezig zijn, in Skrien (winter 1979/1980) 92/93, p. 24-28, 30-32.

Roland Barthes, La chambre claire. Note sur la photographie, z.p. (Gallimard, Le Seuil) 1980, p. 42-46, 72.

Johan van der Keuken, Zien, kijken, filmen. Foto’s, teksten en interviews, Amsterdam (Van Gennep) 1980, p. 48-49.

Lorenzo Merlo, New Dutch photography = Hedendaagse fotografie in Nedeland, Amsterdam etc. (Kosmos) 1980, p. 5, 7-8, 104-108 (met foto’s) (idem Engelse editie: A critical history of photography in the Netherlands. Dutch Eyes).

Hank Raaff, “Je fotografeert vanuit een woede, hè”, in de Volkskrant 5 januari 1980.

Max Pam, Momentje, in De Revisor 7 (februari 1980) 1, p. 65.

Lien Heyting, Dragonders in drijfzand, in NRC Handelsblad 21 november 1980.

Joost Smiers, Joost Smiers in gesprek met Pieter Boersma, Hans van den Bogaard, Joost Guntenaar, Bertien van Manen en Han Singels, in Carry van Lakerveld en Joost Smiers, Matheid, hoezo? Tweeëntwintig teksten over kunst en politiek ’70…’80, z.p. (Sjaloom) 1981, p. 122-123.

Max Arian, Struktureel geweld in beeld. Foto’s van Koen Wessing in het Stedelijk, in De Groene Amsterdammer 14 januari 1981.

Anoniem, [zonder titel; kort artikel over tentoonstelling in Stedelijk Museum Amsterdam], in Trouw 19 januari 1981.

Bas Roodnat, Koen Wessing: een bedachtzaam reizend en solidair fotograaf, in NRC Handelsblad 22 januari 1981, p. 6.

Anoniem, Koen Wessing. Foto’s uit Latijns-Amerika 1980, in Stedelijk Museum bulletin 2/81, p. 11.

Anoniem, Koen Wessing in Het Financieele Dagblad 6 februari 1981.

Max Arian, Koen Wessing Latijns-Amerika, in GKf Fotografen (maart 1981) 2, p. 1-20 (met foto’s).

Willem K. Coumans, Koen Wessing in het Stedelijk, in foto 36 (juni 1981) 6, p. 74 (met foto’s).

Jan Coppens, De bewogen camera. Protest en propaganda door middel van foto’s, z.p. (Amsterdam) (Meulenhoff/Landshoff) 1982, p. 352-365.

Steef Davidson en Frans van Burkom, Geen commentaar. Fotografen als ooggetuigen van agressie en geweld [catalogus], Amsterdam (Nederlandse Kunststichting) 1982, ongepag.

Eric van der Schalie, Losing control, in Perspektief (jan./feb./mrt. 1982) 10, p. 8.

Henk Glimmerveen, De muchachos in het offensief, in De Waarheid 13 maart 1982, p. 5.

Fred Jansz, Ik ben een echte Amsterdamse straatjongen. Fred Jansz interviewt Koen Wessing, in foto 37 (april 1982) 4, p. 30-35 (met foto’s).

Els Barents, Veranderingen in de fotojournalistiek 1960-’80, in Stedelijk Museum [bulletin] 9 april 1982-1 juli 1982, p. 43-44.

Luuk Kramer, Geen commentaar, in Perspektief (lente 1983) 14, p. 6-9.

Anoniem, Koen Wessing. 10 Jaar Latijns-Amerika, in BFN. Nieuwsblad Beroepsfotografen Nederland 9 mei 1983, p. 15.

Johan van der Keuken, Openingsspeech van Johan van der Keuken, gehouden bij de opening van de tentoonstelling “Van Chili tot Guatemala” van Koen Wessing, in GKf bulletin september 1983, p. 26-29.

Matt Dings, Een fotograaf ‘van Chili tot Guatemala’. Koen Wessing. ‘Dank zij fotografie kun je controleren of je goed hebt nagedacht’, in De Tijd 2 september 1983, p. 28-34 (met foto’s).

Pauline Terreehorst, Koen Wessings foto’s geven naamloze massa gezicht, in de Volkskrant 5 november 1983, p. 17.

H.J.A. Hofland, Fotoboek van Koen Wessing. De fysiognomiek van macht en onmacht, in NRC Handelsblad 11 november 1983.

Els Barents, Zeven hedendaagse Nederlandse fotografen, in Catalogus tent. Foto ’84, Amsterdam (Stichting Amsterdam Foto) 1984, p. 56-61.

Miryam en Herman, Gesprek met Hannes Wallrafen, in Herman (tekst). Zwart op wit. Nieuwsfotografie in de media, Amsterdam (Lont en Raket) 1984, p. 73-76.

Dick van de Pol (red.). Foto in vorm. Grafisch Nederland 1984, p. 39, 86-87.

E.d.R. (= Evelyn de Regt), Van Chili tot Guatemala, in Perspektief (winter 1984) 16, p. 45.

Catalogus tent. Wat Amsterdam betreft… = As far as Amsterdam goes …, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1985, p. 136-137.

JVB, Koen Wessing[,] Frank Lateur [en] Joseph Chatelain, in XYZ-Fotografie Newsletter 1 (1985) 3.

Anoniem, Levenslust, in Bondig 22 april 1985, p. 16-21.

Johanneke van Slooten, De dilemma’s van de sociale fotografie, in Haagse Post 72 (18 mei 1985) 20, p. 50-53.

Anoniem, Fotograaf klaagt krant aan wegens misbruik foto, in Het Parool 6 december 1985.

Anoniem, Fotograaf spant kort geding aan tegen dagblad De Telegraaf, in de Volkskrant 7 december 1985.

Mark van Dongen, Van Chili tot Guatamala, in Lies Ros, Frank Beekers en Rob Schröder (samenstelling). Het ontwerpproces. Grafisch ontwerpers en hun opdrachtgevers, Amsterdam (Gerrit Jan Thieme Fonds/De Populier) 1986, p. 13 (serie: Gerrit Jan Thiemefonds 9).

Ellen Kok, Telegraaf moet fotograaf schadevergoeding betalen, in Foto 41 (maart 1986) 3, p. 11.

Anoniem, Manifestatie Foto 86 is goed voor ruim 90 exposities. Fotografie van de jaren ’50 en van de laatste 5 jaar centraal, in Uitkrant voor Amsterdammers 20 (mei 1986) 9, p. 24.

Anneke van Veen e.a. (tekst). Foto’s voor de stad, Fodor. Tweemaandelijks tijdschrift voor beeldende kunst in Amsterdam 5 (mei/ juni 1986) 3, p. 10, 40-41, 43 (met foto’s).

Willem Ellenbroek, Amsterdam in vijftien beeldverhalen. Gemeentearchief laat foto-opdrachten zien, in de Volkskrant 1 mei 1986.

Pauline Terreehorst, Koen Wessing, in Dutch Art + Architecture Today (december 1986) 20, p. 14-19 (met foto’s).

Rini Scheffers, Op reis, in Foto 41 (december 1986) 12, p. 77-83,

Emile Meijer en Joop Swart (samenstelling), Het fotografisch geheugen. Twaalf kenners over persfotografie, Amsterdam (World Press Photo/Nijgh & Van Ditmar) 1987, p. 136, 151 (idem Engelse ed.: The photographic memory, London/Amsterdam (Quiller/World Press Photo) 1988).

Jannetje Koelewijn, Het China van Koen Wessing. ‘Iedere seconde zag ik nieuwe mensen’, in Vrij Nederland-Bijvoegsel (7 maart 1987) 10, omslag, p. 4-19 (met foto’s).

Anneke van Veen, Amsterdam voordat het voorbij is. De foto-opdrachten van het Amsterdams Fonds voor de Kunst ten behoeve van het Gemeente-Archief, in Perspektief (juni 1987) 28/29, p. 54, 66-67 (met foto’s).

Hripsimé Visser, Documentaire en monumentale foto-opdrachten in Nederland na 1945, in Perspektief (juni 1987) 28/29, p. 115-121.

Wim Vroom, Twaalf jaar Rijksmuseum opdrachten, in Perspektief (juni 1987) 28/29, p. 32-33 (met foto’s).

Anoniem, Stedelijk, Amsterdam, in Foto 42 (oktober 1987) 10, p. 16.

Eric van ‘t Groenewout, China en Wessing, in GKf bulletin (oktober 1987) 2, p. 5.

Frits Baarda, Koen Wessings hart ligt in Latijns-Amerika. “In de wortel zijn we allemaal slecht”, in Focus 74 (november 1987) 11, p. 19-24 (met foto’s).

Eddie Marsman, Boeken. Koen Wessing in China en Tibet, in Foto 42 (december 1987) 12, p. 28.

Anoniem, Zuid-Amerika, in Leidsch Dagblad 28 december 1987, p. 31.

Ingeborg Leijerzapf, Koen Wessing, in Ingeborg Leijerzapf e.a., Roots + Turns. 20th Century photography in The Netherlands, Den Haag (SDU Publishers) 1988, p. 144-149, 170 (met foto’s).

Louis Zweers, Vier boeken over de Derde Wereld, in Perspektief (april 1988) 31/32, p. 80-81.

Rolf Bos, Zuid-Amerika blijft Wessing fascineren. Bereisde fotograaf krijgt Joop Alblas-prijs, in de Volkskrant 13 december 1988.

Frits Baarda, Koen Wessing en Latijns-Amerika. Als de actualiteit vervaagt, moeten de foto’s er nog zijn, in Frits Baarda, Het oog van de oorlog. Fotografen aan het front, Den Haag/Amsterdam (SDU/Focus) 1989, p. 115-121 (met foto’s).

Mattie Boom, Foto in omslag. Het Nederlandse documentaire fotoboek na 1945 = Photography between covers. The Dutch documentary photobook after 1945, Amsterdam (Fragment) 1989, p. 40, 42, 63-64, 117-119, 121, 134, 140.

Mattie Boom, 150 jaar fotografie. Een keuze uit de collectie van de Rijksdienst Beeldende Kunst, Den Haag (SDU) 1989, p. 53, 155 (serie; RBK-reeks, nr. 2).

Catalogus Rijksaankopen 1988. Werk van hedendaagse beeldende kunstenaars. Den Haag (Rijksdienst Beeldende Kunst) 1989, p. 223-224 (met foto’s).

Bas Roodnat, Berichten uit de bewoonde en onbewoonde wereld, in NRC Handelsblad 14 januari 1989.

Anoniem, Koen Wessing wint Alblas-prijs, in P/F Professionele Fotografie (februari 1989) 1, p. 83.

Margalith Kleijwegt, Uit het archief. Fotografen kiezen fotografen, in Vrij Nederland-Bijvoegsel (11 maart 1989) 10, p. 18-28.

Carel Kuitenbrouwer, Fotografie als wapen. Fotojournalist Koen Wessing bekroond met Capi-Lux Alblas-prijs 1988, in Capi-Lux Vakkrant april 1989, omslag, p. 2-3.

Herman Hoeneveld, Koen Wessing, in P/F Professionele Fotografie (april 1989) 2, p. 69-78.

Leo Divendal, Wessing krijgt Capi-Lux-Alblas-prijs, in Haarlems Dagblad 13 april 1989.

Charles Lennartz, “Ik ben geen kouwe kikker”. Koen Wessing fotografeert al jaren in de door oorlog verscheurde wereld, in De Limburger 23 september 1989.

Harry van Gelder, Koen Wessing, in Catalogus tent. 10 jaar Capi-I.ux Alblas Prijs, Amsterdam (Capi-Lux Alblas Stichting) 1990, p. 24-37.

La Ligna 3 (maart 1990) 3, themanummer Overzichtstentoonstelling ’10 jaar Capi-Lux Alblas Prijs’, p. 3-27.

Hripsimé Visser, Confrontaties, in Perspektief (mei 1990) 38, p. 27-41.

Ingeborg Leijerzapf (red.). Het beslissende beeld. Hoogtepunten uit de Nederlandse fotografie van de 20e eeuw, Amsterdam (BIS) 1991, p. 86, 215-216.

Anoniem, Wessing, in Nieuwsblad van het Noorden 1 november 1991.

Maartje van den Heuvel en Anneke van Veen (samenstelling). Foto’s voor de stad, Amsterdamse documentaire fotoopdrachten 1972-1991 / Leontine Coelewij, Haro Plantenga en Anneke van Veen (samenstelling). Foto’s voor de stad. Amsterdamse documentaire foto-opdrachten 1989-1991, Amsterdam (Gemeentearchief Amsterdam) 1992, ongepag.

Johan M. Swinnen, De paradox van de fotografie. Een kritische geschiedenis. Met foto’s uit de collectie van het Museum voor Fotografie en het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen en uit privé-collecties, Antwerpen/De Bilt (Hardewijch/Cantecleer) 1992, p. 254.

Flip Bool e.a. (red.), Koen Wessing, Amsterdam (Fragment) 1993 (serie: Monografieën van Nederlandse fotografen = Monographs on Dutch photographers 2).

Veilingcatalogus Dutch and Flemish vintage photographs 1860-1992. Veiling zondag 23 mei 1993 (etc.), Den Haag (Glerum) 1993, lot 159-160.

Willem Ellenbroek, Wessings foto’s zeggen meer dan ze laten zien, in de Volkskrant 25 mei 1993.

Anoniem, Foto’s met bewogen verhalen. Boeiende monografieën van Koen Wessing, in Algemeen Dagblad 26 mei 1993.

Max van Rooy, Ook generaals zijn slachtoffer, in NRC Handelsblad 23 juli 1993, Cultureel Supplement, p. 8.

Joep Eijkens, Koen Wessing is de politiek voorbij. Boek doet eindelijk recht aan fotografisch oeuvre, in Het Nieuwsblad 19 augustus 1993.

Leonoor Wagenaar, Naïef en onbewogen, in Het Parool 28 augustus 1993.

Willem Ellenbroek, Hakken in de huid van de foto. Koen Wessing en Johan van der Keuken wagen zich op elkaars terrein, in de Volkskrant 22 oktober 1993.

Bram Wisman, Argusogen. Een documentaire over de persfotografie in Nederland, Amsterdam (Voetnoot) 1994, p. 132. 139-140.

Taco Anema e.a. (red.), 50 Jaren fotografie. GKf 1945-1995, Amsterdam (De Verbeelding) 1995, p. 22, 108-111 (met foto’s).

Ursula den Tex, Fotografen/journalisten. De fotogeschiedenis van Vrij Nederland 1966-1990, Amsterdam (Amsterdam University Press) 1995, p. 11, 23, 33, 84-85, 143, 148.

Peter Weiermair (samenstelling), 100 Jahre 100 Bilder. Eine Geschichte der Fotografie 1895-1995, Kilchberg etc. (Edition Stemmle AG) 1995, p. 17-171, 230.

Hripsimé Visser (red.), 100 x Foto. 100 Foto’s uit de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam (Stedelijk Museum Amsterdam) 1996, p. 110-111, 158.

Louis Zweers, Standplaats in de tropen. Missie, zending en ontwikkelingshulp in beeld, Zutphen (Walburg) 1996, p. 89.

Françoise Ledeboer, Vluchtelingen onthutsend gefotografeerd. Aanklacht Koen Wessing in Rijksmuseum, in Utrechts Nieuwsblad 17 maart 1997.

Françoise Ledeboer, Aanklacht tegen de wereld. Foto’s van vluchtelingen in Rijksmuseum raken onverwacht diep, in Drentse Courant 21 maart 1997.

Françoise Ledeboer, Foto’s tijdloze aanklacht tegen exodus vluchtelingen, in Noordhollands Dagblad 22 maart 1997.

Françoise Ledeboer, Tijdloze aanklacht tegen exodus. Foto’s Koen Wessing raken onverwacht diep, in Arnhemse Courant 11 april 1997.

Françoise Ledeboer, Chaotisch en armoedig Zuid-Afrika. Fotografie van Koen Wessing in Stedelijk Museum, in Gooi- en Eemlander 29 oktober 1997.

Johan van der Keuken e.a. (tekst), Johan van der Keuken. Aventures d’un régard. Films. Textes, z.p. [Parijs] (Cahiers du Cinéma) 1998, p. 40-42 (vert. en uitgebreide versie van: Zien, kijken, filmen. Foto’s, teksten en interviews, Amsterdam (Van Gennep) 1980).

Anoniem, Radio uit, in NRC Handelsblad 14 maart 1998.

Catalogus Positions Attitudes Actions. Engagement in de fotografie = Social and political commitment in photography, Rotterdam/Amsterdam (Nederlands Foto Instituut/Idea Book) 2000, p. 302-305, 316, 319.

Françoise Ledeboer, Een tijdloze aanklacht tegen dood en destructie, in Dagblad van Almere 5 juli 2000.

Françoise Ledeboer, Wessing in Amsterdams Historisch Museum. Tijdloze aanklacht tegen dood en destructie, in Haagsche Courant 6 juli 2000 (idem, in Haagsch Dagblad 11 juli 2000 en Leidsch Dagblad 11 juli 2000).

Elsbeth Etty, De wereld van Koen Wessing, in NRC Handelsblad 8 juli 2000.

Peter van Brummelen, Wessings wereld, in Het Parool 8 juli 2000, PS van de week, p. 38-40 (met foto’s).

Melchior de Wolff, Koen Wessings inspectie van de werkelijkheid, in Vrij Nederland 8 juli 2000, p. 32-36 (met foto’s).

Mark Duursma, ‘Opkrabbelen en doorvechten fascineren me’. Gesprek met fotograaf Koen Wessing over betrokkenheid, in NRC Handelsblad 10 juli 2000.

Ferry Wieringa, ‘Ja, ik kies voor de slachtoffers’, in Trouw 28 juli 2000.

Françoise Ledeboer, Foto’s Koen Wessing tijdloze klacht tegen dood en destructie, in Rotterdams Dagblad 18 augustus 2000.

Veilingcatalogus Dutch photography 1900-2000, maandag 27 november 2000, Amsterdam (Glerum Auctioneers) 2000, lot 139-141.

Johan van der Keuken, Bewogen beelden. Films, foto’s, teksten uit de wereld van een kleine zelfstandige, Breda (De Geus) 2001, p. 54-55, 163.

Tereza Siza en Johan van der Keuken, O mundo de Koen Wessing = The world of Koen Wessing, Porto (Centro Português de Fotografia) 2001.

Wim van Sinderen, Fotografen in Nederland. Een anthologie 1852-2002, Amsterdam/Gent/Den Haag (Ludion/Fotomuseum Den Haag) 2002, p. 428-429 (met foto’s).

[Jaarboek] GKf Fotografen 2003-2004, Amsterdam (GKf, beroepsvereniging voor fotografen) z.j. [2004], p. 212-213, 227.

Martin Parr en Gerry Badger, The Photobook. A history volume I, Londen/New York (Phaidon Press) 2004, p. 229.

Jet Baruch e.a.. Document Nederland. Nederland gefotografeerd 1975-2005. Een keuze uit 30 jaar documentaire foto-opdrachten van het Rijksmuseum, Zwolle/Amsterdam (Waanders/ Rijksmuseum) 2005, p. 28, 67-75, 330-342, 450-451 (met foto’s).

[Jaarboek] GKf fotografen 2005-2006, Amsterdam (GKf, beroepsvereniging voor fotografen) z j . [2006], p. 204-205, 222.

Flip Bool e.a. (red.), Nieuwe geschiedenis van de fotografie in Nederland. Dutch Eyes, Zwolle (Waanders i.s.m. Stichting Fotografie in Nederland) 2007, p. 284, 287, 356, 358, 401, 407-408, 410, 418-419, 434, 460, 466, 478-479 (met foto’s) (idem Engelse editie: A critical history of photography in the Netherlands. Dutch Eyes).

Fransje Kuyvenhoven, De Staat koopt kunst. De geschiedenis van de collectie 20ste-eeuwse kunst van het ministerie van OCW 1932-1992, Amsterdam/Leiden (Instituut Collectie Nederland i.s.m. Primavera Pers) 2007, p. 188, 214, 281.

[jaarboek] GKf fotografen 2007-2008, Amsterdam (GKf, beroepsvereniging voor fotografen) z.j. [2008], p. 1, 280-281, 318.

Anoniem, Reizen naar China en Tibet, in NRC Handelsblad 29 augustus 2008.

Ron Kaal , Oude tijden, nieuwe tijden, in HP/De Tijd 5 september 2008, p. 50-55.

Lucette ter Borg, Koen Wessing. ‘Ik ben een slenterende fotograaf, in Vrij Nederland 69 (13 september 2008) 37, p. 44-49 (met foto’s).

Anoniem, Collectors Tip. Koen Wessing Chili september 1973, in GUP. Guide to Unique Photography (2009) 019, p. 36-37.

Lidmaatschappen

GKf, vanaf 1967.

Onderscheidingen

13 april 1989 Capi-Lux Alblas-prijs 1988.

Tentoonstellingen

1967 (g) Parijs, Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Cinquième Biennale de Paris.

1968 (e) Amsterdam, Stedelijk Museum, Koen Wessing foto’s.

1969 (g) Amsterdam, Museum Fodor, Parijs mei/juni ’68.

1969 (g) Amsterdam, Toneelmuseum, Theater in blik.

1971 (g) Amsterdam, Museum Fodor, Fotografen voor Vietnam.

1972 (g) Groningen, Galerie De Mangelgang.

1973 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Groepsfoto. Fotografen GKf

1975 (g) Amsterdam, Rijksmuseum Vincent van Gogh, Beelden van Amsterdam.

1976 (g) Rijswijk, Expositiezaal Centrale Bibliotheek, In Gods naam.

1976 (g) Terneuzen, Gemeentehuis, In Gods naam.

1977 (g) Amsterdam, Amsterdams Historisch Museum, Foto’s voor de stad.

1977 (g) Amsterdam, Het Fort van Sjakoo (Jodenbreestraat 24).

1977 (g) Rotterdam, Hulp- en Informatiecentrum (Coolsingel), [selectie uit Kijkboek over gastarbeid].

1978 (g) Arles, 9ème Rencontres Internationales de la Photographie.

1978/1979 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Fotografie in Nederland 1940-1975.

1979/1980 (g) Amsterdam, Rijksmuseum, Andere culturen in Nederland.

1980 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Stedelijk Museum, GKf beroepsvereniging van fotografen V.E.S. vereniging van edelsmeden en sieraadontwerpers.

1981 (e) Amsterdam, Stedelijk Museum, Koen Wessing foto’s uit Latijns-Amerika (1980) [reizende tentoonstelling].

1981 (g) Amsterdam, The Transnational Institute, Nicaragua en El Salvador [foto’s van Koen Wessing en Susan Meiselas].

1982 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Veranderingen in de fotojournalistiek 1960-’80.

1983 (e) Amsterdam, Galerie Fiolet, “Van Chili tot Guatemala”. Tien jaar Latijns-Amerika.

1983 (g) Amsterdam, De Nederlandse Kunststichting, ‘Geen Commentaar’ – fotografen als ooggetuigen van agressie en geweld [reizende tentoonstelling].

1983 (e) Hasselt, Cultureel Centrum Hasselt.

1983 (e) Rotterdam, Salvador Allende Center, “Van Chili tot Guatemala”. Tien jaar Latijns-Amerika.

1984 (g) Amsterdam, Nieuwe Kerk, 7 Hedendaagse Nederlandse fotografen (Foto ’84).

1984 (e) Breda, De Beyerd, centrum voor beeldende kunst, [“neerslag van 10 jaar volgen van de strijd in Latijs-Amerika”].

1984 (e) Gent, Galerie XYZ.

1985/1986 (g) Gent, Galerie XYZ, [Joseph Chatelain, Koen Wessing en Frank Lateur].

1986 (g) Amstelveen, Cultureel Centrum, Dutch Photography [reizende tentoonstelling].

1986 (g) Amsterdam, Canon Photo Gallery, Op reis.

1986 (g) Amsterdam, Museum Fodor, Foto’s voor de stad, documentaire fotoopdrachten 1983-1985.

1986 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, 100 Meter foto in het Stedelijk [GKf-tentoonstelling].

1987 (e) Amsterdam, Stedelijk Museum, Koen Wessing in China en Tibet, 1986.

1988 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Roots + Turns. Traditie en vernieuwing van de fotografie in Nederland vanaf 1900.

1988 (g) Houston, Sarah Campbell Blaffer Gallery, Roots Turns. 20th Century photography in The Netherlands.

1989 (e) Amsterdam, Canon Image Centre, Koen Wessing.

1989 (g) Amsterdam, Dokacentrum, Koen Wessing & Agnes Leunen “Cuba “.

1989 (e) Amsterdam, Hollandse Hoogte.

1989 (e) Amsterdam, Koninklijk Instituut voor de Tropen, [tentoonstelling n.a.v. de toekenning van de Capi-Lux Alblas-prijs].

1989 (g) Amsterdam, De Moor, 1979-1989: Tien jaar Nicaraguaanse geschiedenis in beeld.

1989 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, De Fotoruil/De Andere Keuze [GKf-tentoonstelling].

1989 (g) Den Bosch, Noordbrabants Museum, Foto in omslag. Het Nederlandse documentaire fotoboek na 1945 [reizende tentoonstelling].

1989 (e) Rotterdam, Capi-Lux Vak, Koen Wessing.

1990 (g) Amsterdam, Posthoornkerk, 10 jaar Capi-Lux Alblas Prijs.

1990 (e) Borne, Latijns Amerika.

1990 (g) Rotterdam, Laurenskerk, Confrontaties. Nederlandse fotografen en hun betrokkenheid bij (inter)-nationale conflicten.

1991 (g) Amsterdam, Nieuwe Kerk, Het Beslissende Beeld. Hoogtepunten uit de Nederlandse fotografie van de 20e eeuw.

1991 (g) Amsterdam, Oude Kerk, De Vierde Wand. De foto als theater [reizende tentoonstelling].

1991 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Nederland O Nederland [GKf-tentoonstelling].

1991 (e) Arles, China.

1991 (e) Groningen, Volkenkundig Museum Gerardus van der Leeuw, [retrospectief van Koen Wessing].

1992 (g) Amsterdam, Museum Fodor, 20 Jaar foto’s voor de stad.

1992 (e) Amsterdam, Nieuwe Kerk, Ouder zijn.

1992 (g) Den Haag, Statenpassage nieuwbouw Tweede Kamer, Afscheid van een tijdperk.

1992 (g) Groningen, Volkenkundig Museum Gerardus van der Leeuw, Koen Wessing: retrospectief (Fotomanifestatie Noorderlicht 1991).

1993 (g) Naarden, [buitententoonstelling op vestingwallen]. Fotofestival Naarden.

1994 (g) Arnhem, Nederlands Openluchtmuseum, Leven in Nederland. Twintig jaar fotografie in opdracht.

1995 (g) Frankfurtam Main, Frankfurter Kunstverein, 100 Jahre 100 Bilder.

1995 (g) Rotterdam, Nederlands Foto Instituut, Lichtjaren. 50 Jaar GKf-fotografie.

1996 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, 100 Foto’s uit de collectie.

1997 (e) Amsterdam, Rijksmuseum, Een selectief welkom. Vreemdelingen in Nederland.

1997 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Koen Wessing. Foto’s uit Zuid-Afrika.

1998 (e) Antwerpen, Wereld Cultuur Centrum, [foto’s van herdersvolk de Peul]/

2000 (e) Amsterdam, Amsterdams Historisch Museum, De wereld van Koen Wessing. Fotografie 1963/2000.

2001 (g) Naarden, Grote Kerk, China-Naarden: Wall-to-Wall. (Fotofestival Naarden)

2001 (e) Porto, Centro Português de Fotografia, O Mundo de Koen Wessing.

2002/2003 (g) Den Haag, Fotomuseum Den Haag, Fotografen in Nederland 1852-2002.

2003 (e) Beilen, Architectenbureau DAAD, Koen Wessing (fotomanifestatie Noorderlicht).

2008 (e) Utrecht, Centraal Museum, Koen Wessing – Reizen naar China en Tibet.

2009 (g) Amsterdam, Foam, Koen Wessing. China 85/07.

Radioprogramma’s

1998 (14 maart) Radio Uit, o.a. gesprek met Koen Wessing n.a.v. zijn exposities in Antwerpen en Den Haag (Radio 5).

Televisieprogramma’s

1984 (27 december) Kenmerk, Kees van Twist in gesprek met Vincent Mentzel, Peter Martens en Koen Wessing (IKON).

1987 (28 december) Kwartslag. Een manier van kijken. Frank Vellenga (regie) (Humanistisch Verbond).

1988 (13 december) Voor, tijdens en na – Chili 5 oktober, regie Frank Diamand (IKON).

Bronnen

Amsterdam, Koen Wessing.

Leiden, Prentenkabinet Universiteitsbibliotheek Leiden, bibliotheek en documentatiebestand (o.a. ongepubliceerde doctoraalscriptie Marjorie van Beekum, Koen Wessing. Fotograaf van Latijns-Amerika, Leiden, augustus 1987 en Marleen Kox, Verslag onderzoek foto-archieven. (Samengesteld in opdracht van de Stichting Nederlands Foto-Archief) Amsterdam, juli 1981).

Leusden, Jan Wingender (collectie nederlands fotoboek).

Collecties

Amsterdam, Instituut Collectie Nederland (standplaats Stedelijk Museum Amsterdam).

Amsterdam, Stadsarchief.

Amsterdam, Rijksmuseum.

Amsterdam, Stedelijk Museum.

Amsterdam, Stichting Dutch Photography.

Haarlem, Spaarnestad Photo.

Leiden, Prentenkabinet Universiteitsbibliotheek Leiden.

Auteursrechten

De auteursrechten op het fotografisch oeuvre van Koen Wessing worden beheerd door het Nederlands Fotomuseum te Rotterdam.