Fotolexicon, 22e jaargang, nr. 37 (september 2005) (nl)

Evert Verschuur

Tessa Hillebrants

Extract

De carrière van Evert Verschuur had zijn oorsprong waarschijnlijk in fotografisch atelier Herz in Amsterdam. Hij zou daar als fotografisch assistent hebben gewerkt. In Bussum voerde Verschuur van 1903 tot aan zijn overlijden in 1909 een zelfstandig atelier onder zijn eigen naam, dat zich specialiseerde in portretfotografie. Van zijn toch al bescheiden oeuvre is weinig bewaard gebleven. De fotografische nalatenschap bestaat uit professionele visitekaartportretten, intieme familieportretten en een enkele buitenopname.

Biografie

.

1876

Evert Verschuur wordt op 30 september geboren in ‘s Graveland op huisnummer 10 [de kleine buurtschappen rond de Ankeveense Plassen zijn niet gestructureerd volgens straatnamen. Aanduiding van de woning geschiedt enkel door middel van een huisnummer]. Evert is het eerstgeboren kind uit het huwelijk tussen de schipper Willem Verschuur en Willemijntje Hoetmer.

1877-‘99

De familie Verschuur verhuist in een periode van tweeëntwintig jaar vijftien keer. Zij verhuizen achtereenvolgens op de onderstaande data naar de volgende adressen:

Ankeveen, huisnummer 28 (30 juli 1877)

Ankeveen, huisnummer 24 (najaar 1879)

Weespercarspel, ‘s Graveland Schovaart 107 (11 oktober 1880)

Nederhorst den Berg, huisnummer 159B (24 maart 1881)

Weesp, Achtergracht D31 (2 juni 1882)

Amsterdam, Quellijnstraat 129 (18 september 1883)

Amsterdam, Pieter de Vlamingstraat 44 (juni 1884)

Amsterdam, De Wittenstraat 54 (december 1885)

Amsterdam, De Wittenstraat 62 (februari 1889)

Amsterdam, Eerste Nassaustraat 26 (1 december 1889 )

Amsterdam, De Wittenstraat 60 (september 1890)

Amsterdam, Tweede Nassaustraat 3 (8 februari 1893)

Amsterdam, Kinkerstraat 94 (14 juni 1894)

Amsterdam, Nassaukade 339 (28 juli 1896)

Amsterdam, Bilderdijkstraat 115 I (13 september 1897)

1878-‘89

Na de geboorte van Evert worden er in het gezin Verschuur nog negen kinderen geboren: Neeltje (6 september 1878), Jannetje (18 december 1879), Koenraad (28 mei 1881), Coenraad (19 augustus 1882), Neeltje (16 januari 1884), Jansje (5 juli 1885), Hendrik (19 september 1886), Femma (12 maart 1888) en Hendrika (15 mei 1889).

1896

Willem Verschuur en Willemijntje Hoetmer scheiden op 4 juni 1896 bij uitspraak van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam. Willem Verschuur woont nog enige tijd in Amsterdam aan de Haarlemmer Houttuinen, maar niet lang daarna vertrekt hij naar Groningen en verdwijnt uit hun leven. De Duitse Afra Uhl arriveert op 11 december vanuit Karlsruhe in Amsterdam. Zij vestigt zich aan de Herengracht 80. Op ditzelfde adres zijn fotografisch atelier Herz en de fotograaf Sigmund Löw gevestigd.

1899

Vanaf 4 maart is Afra Uhl ingeschreven in het bevolkingsregister van Amsterdam bij de naam van Sigmund Löw, bij wie zij als dienstbode in huis komt.

Evert Verschuur en Afra Uhl treden op 23 maart in het huwelijk. Het pas gehuwde stel betrekt een woning op de derde verdieping aan de Potgieterstraat 63. Met de wijziging van het woonadres registreert Evert bij de gemeente Amsterdam dat hij fotograaf van beroep is.

In het bevolkingsregister staat hij aangemerkt als ondergeschikt aan een baas. Waar Evert als fotograaf werkt is niet bekend, maar het is voor de hand liggend te denken aan atelier Herz of fotograaf Löw.

1900

De eerste dochter van Evert en Afra, Willemijntje, wordt op 13 maart in Amsterdam geboren.

Vanaf 26 april wonen Evert en zijn gezin op de eerste verdieping van de Bilderdijkstraat 115 in Amsterdam, waar op dat moment ook nog zijn moeder, zijn broer Coenraad en zijn zus Hendrika verblijven. Dezen vertrekken een maand later naar Leiden.

Dochter Willemijntje komt op 7 augustus te overlijden.

1901

De tweede dochter van Evert Verschuur en Afra Uhl wordt op 15 april geboren. Zij wordt net als haar overleden zus Willemijntje genoemd.

1902

Evert Verschuur wordt op 10 december voor de derde maal vader wanneer zijn dochter Anna wordt geboren.

1903

Evert en zijn gezin verhuizen op 10 september naar de Landstraat 55A in Bussum [later Landstraat 57]. Hendrika, Everts jongste zus, verhuist met hen mee.

Vanaf 20 september verblijven Willemijntje Hoetmer, haar éénentwintigjarige zoon Coenraad en haar achttienjarige dochter Jansje tijdelijk bij het gezin van Evert in Bussum.

Zij verhuizen een week later naar een huurwoning aan de Veerlaan 18 in Bussum waar zij acht maanden wonen, alvorens zij terugkeren naar Amsterdam.

1903-’07

In deze periode onderhouden Evert en Coenraad Verschuur contacten met leden van de spiritistische kring rondom Frederik van Eeden in de kolonie Walden. Zij hebben veel gezamenlijke vrienden, onder wie de kunstenaar Jan Veth. Volgens familieoverlevering houdt Evert Verschuur zich onder invloed van deze vrienden en kennissen bezig met het fotograferen van spirituele verschijnselen, waaronder geestverschijningen. Het resultaat van deze experimenten is niet bewaard gebleven.

1904

Dochter Anna overlijdt op 30 april. Op haar overlijdensakte staat het adres Veerlaan 18 in Bussum en tevens de notitie dat haar vader van beroep fotograaf is. Dit document is de enige aanwijzing van een verhuizing van de Landstraat naar de Veerlaan; deze adreswijziging is niet opgenomen in de gegevens van de burgerlijke stand van Bussum.

De exacte datum waarop Evert zich op dit adres vestigt en vanaf welke datum hij het in portretfotografie gespecialiseerde atelier voert onder de naam E. Verschuur is om die reden niet bekend. In de herinnering van de voormalig fotografisch assistente van Coenraad Verschuur heeft Evert waarschijnlijk de benedenverdieping en in ieder geval de kelder van de Veerlaan 18 als fotografisch atelier ingericht. Het atelier bestaat uit een ontvangstruimte, een opnameruimte en een ontwikkelruimte.

Willemijntje Hoetmer vertrekt met haar zoon Coenraad en haar dochter Jansje, volgens het archief van de Gemeente Bussum, op 2 mei vanaf de Veerlaan 18 in Bussum naar Amsterdam. Bij de inschrijving in de gemeente Amsterdam geeft Coenraad aan van beroep fotograaf te zijn. Hendrika schrijft zich drie dagen later in de gemeente Amsterdam in.

1906

Zus Hendrika keert op 22 juni terug naar het huis van Evert Verschuur in Bussum. In het bevolkingsregister wordt zij ditmaal niet als zijn zus ingeschreven maar als zijn dochter.

Everts broer Coenraad begint in juni een zelfstandig fotografisch atelier in Hilversum.

Anna, de vierde dochter van Evert Verschuur, vernoemd naar haar overleden zus, wordt op 7 augustus geboren. Op 11 september wordt de Veerlaan bestraat, kort hierna wordt de naam Veerlaan gewijzigd in de naam Veerstraat.

Hendrika vertrekt op 20 oktober naar Hilversum.

1907

De anderhalfjaar oude dochter van Evert en Afra, Anna, overlijdt op 21 november aan de gevolgen van een hersenvliesontsteking, waarschijnlijk het resultaat van een ongelukkige val. Het kindermeisje schrikt van een bliksembol in de kamer en laat Anna vallen, waardoor zij met haar hoofd een spijlenbed raakt.

1908

Evert Verschuur schrijft zichzelf en zijn broer Coenraad in voor de door de Nederlandsche Amateur-Fotografen-Vereeniging (NAFV) georganiseerde Internationale Tentoonstelling van Fotografische Kunst in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Onder de naam E. & C. Verschuur, Bussum-Hilversum sturen zij zes grote kooldrukken en zes kabinetfoto’s in die worden tentoongesteld. Deze tentoonstelling in de zalen van het Stedelijk Museum wordt gefotografeerd, vermoedelijk door een van de organisatoren, Ignatius Bispinck, of door zijn assistent Johan Bickhoff. De opnamen blijven bewaard bij de NAFV [in 1973 overgedragen aan het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden, inv.nr. 73.114]. Deze foto’s tonen onder meer de kooldrukken van de gebroeders Verschuur: portretten van familie en vrienden. Willemijntje Verschuur, de zevenjarige dochter van Evert is een van de geportretteerden. In tegenstelling tot de donkere portretten van de schoonfamilie van Coenraad, is haar portret in lichte tonen tegen een donkere achtergrond uitgevoerd.

1909

Evert Verschuur overlijdt na een lang ziekbed op 23 januari in de woning aan de Veerstraat in Bussum. De officiële doodsoorzaak is volgens zijn overlijdensakte longontsteking, maar Evert lijdt waarschijnlijk ook aan tuberculose.

Coenraad Verschuur en zijn vrouw Henriëtte verhuizen op 25 maart naar de Veerstraat 18.

Zij trekken in bij de weduwe van Evert Verschuur, Afra Uhl, en haar dochter Willemijntje.

Coenraad schrijft zich in de gemeente Bussum in als zelfstandig fotograaf.

1918

Afra Uhl en Willemijntje verhuizen op 1 mei naar de Boerhaavelaan 6 in Bussum, waar zij een pension beginnen. Afra neemt enkele dierbare familiefoto’s mee uit het huis aan de Veerstraat. Deze foto’s vormen de kern van het resterende oeuvre van Evert Verschuur.

Het oeuvre bevindt zich voor een deel in de collectie van het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden en voor een deel in het bezit van de achterkleinkinderen van Evert Verschuur. Het bestaat uit visitekaartportretten en kabinetfoto’s van klanten en familieleden en een aantal grote kooldrukken van de dochters van Evert Verschuur.

De visitekaartportetten en kabinetfoto’s zijn voorzien van zijn signatuur of van de preeg met: E. Verschuur, Bussum. Slechts één grote kooldruk is door Evert Verschuur gesigneerd. De andere kooldrukken, waarvan niet met zekerheid kan worden vastgesteld of deze door Evert dan wel door Coenraad zijn gemaakt, worden op grond van het feit dat zij door Afra Uhl als familiebezit zijn meegenomen, aan Evert Verschuur toegeschreven.

Documentatie

Secundaire bibliografie

(publicaties over de fotograaf en/of zijn werk)

Catalogus der Internationale Tentoonstelling van Foto-Kunst, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1908, p. 40.

A, De Internationale Tentoonstelling van Fotografische Kunst in het Stedelijk Museum, in “Lux” 19 (15 augustus 1908) l6, p. 395-412.

Tentoonstellingen

1908 (g) Amsterdam, Stedelijk Museum, Internationale Tentoonstelling van Fotografische Kunst (Salon 1908) (gezamenlijke inzending Evert en Coenraad Verschuur).

Bronnen

Leiden, Afra Wamsteker.

Leiden, Studie en Documentatie Centrum voor Fotografie, Prentenkabinet Universiteitsbibliotheek Leiden.

Utrecht, Steven Wachlin.

Collecties

Leiden, Prentenkabinet Universiteitsbibliotheek Leiden.

Auteursrechten

Het fotografisch oeuvre van Evert Verschuur is vrij van auteursrechten. De reproductierechten berusten bij de instellingen die de foto’s beheren (zie onder Collecties).