Essay

In 1865 verscheen het eerste nummer van een nieuw Nederlands tijdschrift De Navorscher op het gebied der photographie, Tijdschrift voor photographie en aanverwante wetenschappen, uitgegeven door Julius Schaarwächter, fotograaf en handelaar in fotografische apparatuur in Nijmegen (zie Biografie Julius Schaarwächter, aflevering 4). Schaarwächters initiatief was een moedig besluit, want zoals de titelpagina van de eerste jaargang van zijn tijdschrift aangeeft, was het drukken ervan aanvankelijk geheel ‘voor rekening van den schrijver’. Het eerste nummer van de eerste jaargang van De Navorscher heeft twee verschillende versies gekend. Het is niet duidelijk wat daarvan de oorzaak was. Er bestaat een versie met de hiervoor genoemde titel, gedrukt bij drukkerij P.A. Geurts te Nijmegen. Daarnaast is er een versie met een andere ondertitel: De Navorscher op het gebied der photographie, Tijdschrift voor photographen en dilettanten, uitgegeven door Julius Schaarwächter te Nijmegen met medewerking van J. Lemling en Emil Becher. De uitgever daarvan was P.N. van Kampen te Amsterdam en volgens het titelblad waren er vertegenwoordigers voor de uitgave in Brussel, Soerabaya en New York. Deze versie was gedrukt bij CA. Vieweg te Nijmegen en de kosten waren nog steeds voor rekening van de schrijver. Behalve de titelpagina’s en een kort inleidend artikeltje over Nièpce en Daguerre in de bij Geurts gedrukte versie, is de inhoud van beide nummers identiek en in het voorwoord ‘Aan den Lezer’ wordt over deze kwestie geen uitleg gegeven. Misschien zijn deze nummers ontstaan als proefnummers met verschillende offertes van de drukkers. De medewerking van Lemling en Becher werd op geen van de andere titelpagina’s vermeld, maar bijdragen van deze auteurs werden wel opgenomen. Niet alleen de uitgave en aanvankelijk de kosten, maar ook het redactiewerk viel blijkbaar volledig onder de competentie van Julius Schaarwächter. Vanaf de tweede jaargang blijkt dat definitief de ondertitel Tijdschrift voor photographie en aanverwante wetenschappen is aangehouden. Bij de tweede en derde jaargang is Schaarwächter opnieuw met drukkerij Vieweg in zee gegaan, maar van de vierde tot en met de negende jaargang is P.A. Geurts de drukker van het blad. Uitgeverij P.N. van Kampen behartigt bij jaargang tien mede de uitgeversbelangen en misschien was dit eveneens het geval bij jaargang elf, maar van deze jaargang is geen titelpagina aanwezig in het enige bekende exemplaar. Ondanks de oplage van ca. 400 exemplaren is De Navorscher tegenwoordig zeer zeldzaam. Een vrijwel compleet bewaard gebleven serie van elf jaargangen bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam (herkomst coll. G.A. Everts). Hieruit missen slechts enige pagina’s. In de bibliotheek van het Rijksmuseum te Amsterdam worden de eerste en tweede jaargang bewaard en in de bibliotheek van het Prentenkabinet te Leiden de zesde en tiende jaargang. In de collectie van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is een los exemplaar van de eerste aflevering van de tiende jaargang (1875); deze heeft een afwijkende titel De Navorscher op het gebied der photographie en phototypie, enige toevoegingen van de kwaliteiten van de uitgever en informatie voor abonnees. Geurts werd in 1875 niet meer als drukker vermeld. Na 1876 werd De Navorscher niet voortgezet. In het laatste nummer van 1876 was er nog niets wat op dit vroegtijdig einde wees. Het is nauwelijks denkbaar dat Schaarwächter na elf jaar volledige inzet zijn belangstelling voor De Navorscher of zijn inspiratie voor het schrijven van artikelen verloren had. Wellicht werd het alleen gedragen redacteurschap hem te veel of was de exploitatie van het tijdschrift financieel niet meer haalbaar. Een feit is in elk geval dat De Navorscher geruisloos van het toneel verdween. Twee maanden later verhuisde Schaarwächter naar Apeldoorn. Daar dreef hij nog zeker tien jaar een fotoatelier en een winkel in fotografica; van enige activiteit als auteur in deze periode is echter niets bekend.

De Navorscher was het tweede foto tijdschrift in Nederland. Reeds een jaar eerder, in 1864, was een andere periodiek over fotografie opgericht, het Tijdschrift voor Photographie, ten dienste van photographen, schilders, lithographen, boekdrukkers, militairen, graveurs en dilettanten in de kunst van photographeren. Dit tijdschrift stond onder redactie van L.P. van der Beek, kapitein van de generale staf, gedetacheerd bij het Topografisch Bureau van het Ministerie van Oorlog. Het Tijdschrift voor Photographie gaf voornamelijk artikelen over receptuur en technische ontwikkelingen en toepassingen, met enige nadruk op toepassingen op wetenschappelijk en topografisch gebied. Bijzondere belangstelling voor de fotolithografie was te verklaren uit de behoefte om topografische kaarten te reproduceren via fotomechanische procédés. Medewerkers waren de wetenschappers Mr. E.J. Asser, Mr. J.A. van Eijk, Mr. PJ. Kaiser en Dr. E. Mulder. In de jaargang van 1865 werd een bijdrage van Schaarwächter in dit tijdschrift opgenomen: ‘Over de laatste uitvindingen op het gebied der photographie’. Plannen voor vervolgartikelen over de nieuwste stand van zaken zijn niet gerealiseerd. Het is niet onaannemelijk dat onenigheid met de redactie hiervan de oorzaak was. In hetzelfde jaar 1865 startte Schaarwächter namelijk De Navorscher met artikelen die inhoudelijk niet sterk afweken van het tijdschrift dat hij de rug had toegekeerd. Dat Schaarwächter geen gemakkelijk heer was in de omgang met collega’s is bekend.

Het Tijdschrift voor Photographie beleefde slechts drie jaargangen; het hield in 1866 op te verschijnen waarna De Navorscher geen concurrentie meer te duchten had tot aan de oprichting in 1873 van het orgaan van de Amsterdamsche Photographen Vereeniging, dat – weinig vindingrijk – de naam Tijdschrift voor Photographie kreeg.

Toen Schaarwächter in 1865 het eerste nummer van De Navorscher uitbracht, stond hem duidelijk voor ogen wat hij wilde: “Ons doel zal voornamelijk zijn eiken vooruitgang, die op het gebied der Photographie gedaan wordt, te onderzoeken en in eenen eenvoudigen stijl te bespreken. Ten einde de algemeene deelname en belangstelling, waarin zich de Photographie verheugt, te handhaven en te bevorderen, moet het streven van alle Photographen zijn, niet alleen schoonheid maar veelmeer duurzaamheid der producten te verkrijgen (…)”.[^[1]] Hij wenste niet, zoals dat in veel tijdschriften gebeurde, kritiekloos recepten en nieuwe vindingen van anderen over te nemen. Hij was van plan alle nieuwe methoden persoonlijk uit te proberen en aan een nauwgezet onderzoek te onderwerpen voor hij ze, voorzien van zijn eigen commentaar, aan de lezer doorgaf. Over het algemeen hield hij zich inderdaad aan dit voornemen. Vele aan buitenlandse tijdschriften ontleende artikelen werden niet alleen door hem vertaald, maar ook bewerkt en van eigen aanvullingen en opmerkingen voorzien. Waar ingewikkelde scheikundige processen aan de orde kwamen, verzuimde hij zelden mede te delen wat er fout kon gaan en hoe mislukkingen konden worden vermeden.

De technische vooruitgang in de fotografie ging Schaarwächter zeer ter harte. Jaar in jaar uit bleef hij recepten doorgeven voor steeds effectiever werkende chemische preparaten en meer geperfectioneerde papierbehandeling en telkens haastte hij zich om de nieuwste vindingen op het gebied van objectieven en camera’s te introduceren. Aan het begin van elke nieuwe jaargang richtte hij zich in een voorwoord tot zijn lezers om er op te wijzen dat de techniek van de fotografie nog op vele punten voor verbetering vatbaar was. Hij besefte zeer goed dat elke geboekte vooruitgang slechts één fase vertegenwoordigde in een perfectioneringsproces dat nog lang kon duren. Hij meende bijvoorbeeld dat gevoeliger preparaten en meer lichtsterke camera’s ontwikkeld moesten worden, opdat de subtiele belichting die mogelijk was in het atelier van de schilder ook zou kunnen worden toegepast in de werkplaats van de fotograaf. Hij hoopte dat methoden gevonden zouden worden om het eindproduct, de foto, minder vergankelijk te maken en beter bestand tegen de fatale invloed van het licht. In het voorwoord tot de vijfde jaargang van De Navorscher (1870) schreef hij: “(…) de Daguerreotypie is bijna geheel vergeten, de Talbotypie heeft geen waarde meer, maar ook onze tegenwoordige methode op chloor- zilverpapier zal spoedig plaats moeten maken voor de pigmentdruk en de nieuwe drukmethoden (…)”.[^[2]] Alleen de techniek die zijn uitgesproken voorkeur had en die hij in tientallen artikelen besprak, steeds grote of kleine verbeteringen voorstellend, achtte hij onvervangbaar: “(…) het vervaardigen van negatieven met behulp van collodion zal vooreerst nog wel niet door iets beters kunnen vervangen worden”.[^[3]]

Ten opzichte van modeverschijnselen in de fotografie legde hij een nuchtere realiteitszin aan den dag, al zal hij er als fotohandelaar natuurlijk op ingespeeld hebben. In de tweede jaargang van De Navorscher (1867) meldde hij dat de publieke belangstelling voor het eens zo populaire visitekaartportret aan het tanen was; hij hoopte dat de interesse voor portretten weer zou groeien als de fotografen zouden overgaan op het uit Engeland afkomstige, grotere kabinetformaat. In het tweede nummer van die jaargang voegde hij als bijlage een voorbeeld daarvan in. Zes jaar later kondigde hij aan dat de rage voor het kabinetportret al weer afnam en dat ook fotoalbums met portretten minder in trek waren dan voorheen. Hij hoopte op nieuwe vindingen die de fotografie weer tot bloei zouden brengen en de oververzadiging van het publiek zouden verdrijven. Ondanks de door Schaarwächter geconstateerde oververzadiging zijn het visitekaart- en het kabinetportret toch tot in het eerste decennium van de twintigste eeuw populaire portretformaten gebleven.

Meermalen hield Schaarwächter zich bezig met de vraag of de fotograaf vooral ambachtsman moest zijn of liever kunstenaar. Hij liet in principe beide mogelijkheden open: “Volgens mijn gevoelen is de photographie eene kunst zoodra ze door een intelligent persoon met kunstgevoel wordt uitgeoefend maar is een handwerk als zij gelijk meestal geschiedt handwerksmatig bedreven wordt.”[^[4]]

In zijn tijdschrift legde hij sterk de nadruk op de ambachtelijke kant van het vak, vooral omdat hij ervan overtuigd was dat zonder grondige technische kennis nooit werkelijk artistieke resultaten bereikt konden worden. “De photographie verkrijgt hare voorschriften door de navorschingen en zamenstellingen der Chemie en Physica. Ten einde nu deze wetten voor praktiesche photographen gebruikbaar te maken moeten ze zonder grondige kennis der bovengenoemde wetenschappen gemakkelijk en met zekerheid uit te voeren zijn en de uitkomst aan de eischen der schilderkunst voldoen.”[^[5]] Slechts een enkele maal liet hij ook de artistieke kant aan bod komen, zoals in een bijdrage over licht en sfeer bij het fotograferen van kerkinterieurs, overgenomen uit het Bulletin Beige de la Photographie en een artikel over het zogenaamde Rembrandtseffect, ontleend aan de Photographische Mitteilung.

In een opstel van zijn eigen hand, getiteld ‘Hoedanig behoort de opleiding tot photograaf te zijn?’ (zie Bronnen) liet hij blijken dat hij de fotografie toch het liefst als kunst beschouwde en de fotograaf als kunstenaar.[^[6]] Hij schetste eerst in het kort de waarderingsgeschiedenis van de fotografie in haar prille begintijd, toen de nieuwe techniek als zó magisch en fascinerend werd ervaren dat iedereen wel een portret wilde laten maken en slechts weinigen zich bekommerden om goede kwaliteit of verantwoorde beeldopbouw. Dit stadium werd gevolgd door een periode waarin echte kunstenaars de kwaliteit van de fotografie op een hoger niveau brachten en ook het publiek het verschil leerde zien tussen een goed en een slecht portret. De consequentie daarvan was dat leken zich niet meer, zoals de vroege rondreizende daguerreotypisten, in een paar weken het vak eigen konden maken. Wie méér wenste te bereiken dan aan de lopende band matige portretten maken, moest degelijk onderwijs volgen. Wat men precies diende te leren was wel afhankelijk van de specialisatie die men voor ogen had – portretfotografie, landschapfotografie of wetenschappelijke fotografie – maar de basiskennis kon niemand missen. Schaarwächter gaf uitvoerig aan wat nodig was voor degenen die een eigen atelier wilden openen. Behalve een grondige kennis van de chemie, de beginselen der optica, de techniek van het fotograferen, de negatiefretouche, was óók handelsroutine vereist en ervaring in de omgang met het publiek. Daarnaast was het echter van het grootste belang om de kunstzin te ontwikkelen door middel van lessen in tekenen, perspectief, anatomie en kunstgeschiedenis. Het liefst zag Schaarwächter dat de hele opleiding gerealiseerd zou worden aan een academie. Met het in Nederland gebruikelijke systeem waarbij de leerling zich het vak in het atelier van een fotograaf eigen moest maken was hij, ongetwijfeld door ervaring wijs geworden, zeer ongelukkig. De leerlingen liepen voornamelijk in de weg en de meester had eigenlijk geen tijd om onderwijs te geven omdat hij al zijn aandacht aan de klant moest schenken. Hij raadde degenen die het vak wilden leren aan een jaar naar Berlijn te gaan. Daar bevond zich zowel de Gewerbe-Akademie als een ‘Kunstschule’, terwijl in de fraaie musea die de stad rijk was naar believen echte kunstwerken bestudeerd konden worden. Uit het laatste blijkt duidelijk dat Schaarwächter de fotografie toch als gelijkwaardige partner van de schilderkunst wilde zien; al eeuwenlang vormden onderwijs in tekenen en anatomie en de bestudering en navolging van schilderijen van grote kunstenaars de belangrijkste elementen in de opleiding van elke toekomstige kunstenaar.

Vastbesloten de ontwikkelingen in de fotografie op de voet te volgen, wilde Julius Schaarwächter vooral goed op de hoogte blijven van wat er buiten Nederland gebeurde. In een geslaagde poging zich van informatie te voorzien stuurde hij De Navorscher maandelijks op naar de redacties van verschillende buitenlandse fototijdschriften. In ruil daarvoor ontving hij onder andere het Bulletin Beige de la Photographie, Photographic News uit Engeland, La Camera Oscura uit Italië, de organen van de Berlijnse en Hamburgse fotografenverenigingen, en later ook Amerikaanse tijdschriften. Mede dankzij de overvloed aan gegevens en de vele complete artikelen die hij aan deze en andere buitenlandse periodieken ontleende, hoefde hij geen enkel aspect van de fotografie onbesproken te laten. Camera’s en objectieven, opnametechniek en belichting, negatiefbehandeling, papier, ontwikkelvloeistoffen, retouche en nog vele andere zaken kwamen aan bod. De bloeitijd van de natte-collodiontechniek die grotendeels samenviel met het bestaan van De Navorscher werd door Schaarwächter met vele artikelen gedocumenteerd. Hij behandelde zowel de natte als de droge collodion uitvoerig in de eerste jaargang, gedeeltelijk in het kader van een cursus over de fotografie, en schreef elk jaar een of meer bijdragen over het bereiden en verwerken van collodionwol, dejodering van collodion, het broom-collodion procédé en de toepassingen van chloorzilvercollodion. Ook de kool- of pigmentdruk had Schaarwächters belangstelling. Hij publiceerde over deze techniek kort nadat deze in het midden van de jaren zestig – na verbeteringen ten opzichte van oorspronkelijke pigmentdruk – in zwang begon te raken. Toen dan ook tien jaar later in Het Volksblad een stukje verscheen waarin de kooldruk als nieuwe techniek werd aangeprezen, haastte Schaarwächter zich in een boze ingezonden brief in de Nijmeegsche Nieuwsbode te verklaren dat hij zelf al sinds 1865 in De Navorscher over deze techniek schreef en dat zijn zoon reeds op tentoonstellingen in Hamburg (1868) en Groningen (1869) met kooldrukken medailles had gewonnen.

De oprichter en enige redacteur van De Navorscherliet niet na van tijd tot tijd het blad te gebruiken om wat reclame te maken voor zijn eigen fotobedrijf. In 1867 introduceerde hij het veelbelovende nieuwe ‘aplanatische’ objectief van Dr. Steinheil. Dit zou bij uitstek geschikt zijn voor het maken van “reproductiën, gebouwen, landschappen en groepenbeelden”.[^[7]] De auteur vermeldde er bij dat hij de Hollandse agentuur voor deze objectieven kreeg aangeboden. In een latere aflevering van De Navorscher bevestigde D. van Monckhoven de kwaliteiten van het objectief, dat minder vertekening gaf dan de tot dan toe gebruikte lenzen.[^[8]]

Veel aandacht schonk Schaarwächter aan fotografische druk- en reproductiemethoden: fotogravure, fotolitho, fototypie, fotogalvanografie, en de toepassing van fotografie in hout- en kopergravure. In het bijzonder beval hij een nieuwe techniek aan, de photovitreotypie, ontwikkeld door J. Albert uit München, en naar zijn uitvinder ook wel Albertypie genoemd. Deze Duitser had een methode ontwikkeld om reproducties te vervaardigen die veel fijnere halftinten vertoonden dan bijvoorbeeld de fotolitho. De afdrukken hadden bijna de toonkwaliteit van echte foto’s, maar omdat met de drukpers vermenigvuldigd werd, kon in korte tijd een grote oplage gemaakt worden en was het eindproduct veel beter houdbaar dan een gewone foto. Ook hier vermengde Schaarwächter zijn eigen zakelijke belangen met onpartijdige voorlichting; enige maanden nadat hij voor het eerst over de Albertse drukmethode geschreven had, kondigde hij aan een contract gesloten te hebben met de heer Albert om deze techniek ook in Nederland te gaan onderwijzen. Daartoe hadden de beide heren samen in Nijmegen een ‘leer-instituut’ opgericht. Schaarwächter publiceerde enige artikelen uit het contract in De Navorscher. Daaruit blijkt dat het cursusgeld in Nijmegen maar liefst driehonderdvijftig gulden bedroeg, doch niet hoe lang en hoe intensief men voor dit bedrag getraind werd. Albert zelf vroeg in München overigens niet minder dan duizend gulden: “(…) niet omdat men daar iets anders leert, maar omdat er meer dan genoeg weetgierigen komen, die er gaarne duizend gulden besteden.”[^[9]] Het valt te betwijfelen of de onderneming op deze wijze een groot succes werd.

Reeds in de eerste jaargang van De Navorscher sprak Julius Schaarwächter de mening uit dat in Nederland een fotografenvereniging gesticht zou moeten worden “(…) door vrienden van den waren vooruitgang (…), door mannen, die, rijk aan praktische ondervinding, ook het materieel welzijn van alle Photographen beoogen.”[^[10]] Hij stelde zich voor dat deze vereniging bijeenkomsten zou gaan organiseren ter bespreking van alle belangen die de fotografie betroffen, en dat haar leden zich gingen bezighouden met het kritisch onderzoeken van nieuwe vindingen en verbeteringen op het gebied van de fotografie. Zijn belangrijkste motief voor het in het leven roepen van een dergelijke organisatie was echter zijn hoop dat de fotografen in verenigingsverband er toe te brengen zouden zijn het prijsbederf in hun vak te bestrijden en vaste tarieven in te voeren voor verschillende soorten foto’s. Prijsbeleid ging Schaarwächter zeer ter harte. Toen hij voor het eerst schreef over het nieuwe kabinetformaat, dat het visitekaartportret moest gaan vervangen, greep hij de gelegenheid aan om een prijsindicatie te geven voor de kabinetfoto. Hij meende dat deze per stuk zeker drie gulden zou moeten kosten en dat zes stuks voor zeven gulden vijftig en een dozijn voor twaalf en een halve gulden verkocht moesten worden. Tegelijkertijd klaagde hij dat de meeste fotografen veel te weinig vroegen voor de visitekaartportretten; sommigen leverden wel twaalf exemplaren voor twee of drie gulden. Als argument voor de veroordeling van deze vakbroeders voerde hij aan dat het onmogelijk was tegen zulke scherpe prijzen kwaliteitswerk te leveren. Enkele jaren later citeerde hij dan ook triomfantelijk een bericht van een Amerikaanse fotograaf, F. Thorp, die zijn cliëntèle had medegedeeld voortaan alleen nog foto’s van hoog niveau te zullen leveren. “Diegenen die slechts goedkoope photogrammen willen bebben [sic], kan ik niet dienen, aangezien ik niet genegen ben den wansmaak te bevorderen en onze schoone kunst te vernederen door het vervaardigen van beelden die het gevoel der kunstkenners beleedigen.”[^[11]]

Schaarwächter heeft zijn plannen een fotografenvereniging in het leven te roepen niet kunnen realiseren. Hij kon zijn teleurstelling niet verbergen toen in 1872 in Amsterdam de Amsterdamsche Photographen Vereeniging bleek te zijn opgericht, zonder zijn hulp of medeweten. Hij schreef prompt een spottend stuk over deze club en haar bestuurders, die hij beslist niet serieus wenste te nemen. Hij noemde de voorzitter ‘meer koopman dan fotograaf’ en een der leden een ‘handelaar in Hollowaijs pillen’, hetgeen gelijk stond met het predikaat kwakzalver.[^[12]] Nog moeilijker kon Julius Schaarwächter verkroppen dat de vereniging ook een eigen tijdschrift uitgaf, het Tijdschrift voor Photographie. Hij verweet de redactieleden dat ze geen vergoeding gaven voor geleverde kopij, pretenderend uitsluitend uit liefde voor de fotografie te werken en datzelfde van hun auteurs verwachtend. Niettemin was geen hunner in het verleden ooit bereid gevonden een bijdrage te schrijven voor De Navorscher. Het lijkt of Schaarwächter ook persoonlijke grieven koesterde tegen de oprichters van de vereniging; hij gaf verschillende onduidelijke hints en vage insinuaties dat het mensen waren die in het verleden hun financiële verplichtingen niet waren nagekomen. Om de vereniging definitief aan de kaak te stellen, plaatste hij een ingezonden brief (echt of vals) ondertekend door ‘een lid der Amst. Phot. Vereeniging’. De briefschrijver klaagde dat alles wat in het Tijdschrift voor Photographie gepubliceerd werd al eerder in De Navorscherhad gestaan, en dat de vereniging in het geheel niet aan de verwachtingen voldeed; van uitwisseling van ervaringen onder fotografen kwam niets terecht en het invoeren van vaste prijzen mislukte.

Omdat exposities een belangrijk verschijnsel vormden in de fotowereld, hield Schaarwächter zijn lezers goed op de hoogte van de belangrijkste binnen- en buitenlandse evenementen op dit terrein. De voornaamste tentoonstellingen kondigde hij ruim van tevoren aan, met hun reglementen en voorwaarden tot deelname. Na afloop bracht hij verslag uit over het juryrapport en de bekroonde werken. Vooral aan de exposities die hij zelf als jurylid mede beoordeelde, besteedde hij veel aandacht, bij voorbeeld aan een tentoonstelling van de Hamburgse fotografenvereniging in 1868 en aan een expositie in Groningen in 1869. Het is wel opvallend dat zijn zoon Julius Cornelius op beide tentoonstellingen tot de laureaten behoorde.

In een verslag van de eerste tentoonstelling die georganiseerd werd door de Amsterdamsche Photographen Vereeniging – in 1875 – constateerde Schaarwächter dat deze een waar fiasco was geworden: het aantal inzendingen was klein, de toeloop van bezoekers gering en de kwaliteit van de foto’s op enkele uitzonderingen na niet veel bijzonders. Al was Schaarwächter zeker niet onbevooroordeeld in zaken betreffende de Amsterdamse vereniging, in zijn strenge beoordeling van de expositie had hij geen ongelijk. Ook in het tijdschrift van de vereniging zelf werd ruiterlijk toegegeven dat de organisatie tekort was geschoten, zodat het verwachte welslagen was uitgebleven.

In 1876 organiseerde Julius Schaarwächter zelf een fotowedstrijd als onderdeel van een grote tentoonstelling in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen in Utrecht. Hij ondervond daar op pijnlijke wijze dat het niet eenvoudig was een dergelijke onderneming succesvol te laten verlopen. In De Navorscher schreef hij een voorlopig verslag, vol verontschuldigingen voor het feit dat de opzet niet geheel geslaagd was; sommige fotografen hadden hun foto’s te laat ingezonden, de bijdragen van enkele Duitsers waren door de douane in beslag genomen en anderen hadden er de voorkeur aan gegeven hun werk in te zenden naar exposities in München, Parijs en Philadelphia. Enigszins teleurgesteld over het resultaat beloofde hij nogmaals over het Utrechtse evenement te schrijven als ook de nagekomen inzendingen beoordeeld waren. Zover zou het echter niet komen, want vier maanden later hield De Navorscher op te bestaan.

De Navorscher is een decennium lang een uniek tijdschrift geweest, een aantal jaren zelfs het enige waarop een fotograaf in Nederland kon terugvallen. Het tijdschrift bloeide in een periode dat het collodionprocédé nog toonaangevend was. Dankzij de grote aandacht voor dit procédé, voorzien van Schaarwächters praktijkervaringen, is het tijdschrift voor hedendaagse onderzoekers een buitengewoon interessante historische bron.

Uit De Navorscher blijkt dat men Julius Schaarwächter een zekere visie op het vakgebied van de fotografie niet kan ontzeggen. Met zijn tijdschrift ondersteunde hij fotografen die op de hoogte wilde blijven van nieuwe ontwikkelingen en technische verbeteringen. Voor de in ons land benodigde infrastructuur voor fotografie moesten er naar zijn mening echter ook een opleiding en een vakvereniging worden opgericht. Schaarwächter kende de Duitse organisatiestructuur op het gebied van de fotografie en stelde zich blijkbaar tot taak in Nederland vergelijkbare ontwikkelingen in gang te zetten. Zijn ego speelde hem echter parten en door een gebrek aan goede samenwerking met andere partijen werd hij voorbij gestreefd.

Inhoudsopgave

De Navorscher op het gebied der photographie, Tijdschrift voor photographie en aanverwante wetenschappen 1865-1876

(De gegevens zijn letterlijk – met schrijffouten – overgenomen van de artikelen uit het tijdschrift; deze wijken soms af van de oorspronkelijke inhoudsregisters)

Jaargang 1, 1865/1866

Jozeph Nicéphore Niepce 1

Louis Daguerre 2

Aan den lezer 3

Cursus over de photographie – Julius Schaarwächter 5

Over photosculptuur – Julius Schaarwächter 8

Over het vervaardigen van photographiën op porcelein – J. Lemling 10

Photographie op droog collodion – Julius Schaarwächter 11

Photographie op droog collodion naar Paul Gaillard 20

Over drooge collodion-platen – S. 23

Cursus over de photographie. II – Julius Schaarwächter 24

Vergelijkende tafel der warmtemeters 29

Over den voortuigang in de photographie -Julius Schaarwächter 30

Over de bereiding en het gebruik van chlorzilver-collodion volgens G. Wharton Simpson 33

Photographie op porcelein -J.S. 38

Cursus over de photographie. III – Julius Schaarwächter 39

Bereiding van den zuiveren absoluten alcohol -J.S. 43

De cameo-portretten 48

Correspondentie 48

De verlichting van het photographiesch atelier – Emil Becher 49

Lijmverf voor het atelier-J.S. 55

Negatieve beelden op broomzilver collodion zonder zilverbad 56

Over het broom-zilver collodion 60

Correspondentie 60

Cursus over de photographie. IV Julius Schaarwächter 61

V. De zilver-oplossing voor negatieve beelden 66

Photographiesche kleinigheden – Emil Becher 69

Over de geëmailleerde photogrammen – G.R. Maréchal en Tessier du Mothaij 74

Correspondentie 77

Allerlei van den dag – Julius Schaarwächter 78

Over de periskoop-objectieven van Prof. Steinheil 82

Over het ontstaan der kleine gaatjes in de collodionhuid – G. Wharton-Simpson 85

Cursus over de photographie. VI – Julius Schaarwächter 90

Het jood-kalium, (…) -Emil Becher 97

Vergelijkende tafel van het Fransche, Nederlandsche en medicinaal gewigt 100

Afdrukken op papier uit inktbestandeelen volgens J. Lemling 100

Het vervaardigen van beelden op melkglas volgens Johnston – J.S. 108

Correspondentie – J.S. 112

Over koolbeelden, resp: émailbeelden volgens Dr. Vogel 113

Ackland’s methode op droog collodion -J.S. 118

Allerlei van den dag – J.S. 121

Over oogenblikkelijke opnamen – J.S. 122

Cursus over de photographie. VII – J.S. 124

De photorelief-druk volgens Walter Woodburij 137

Dr. Vogel schrijft omtrent Woodburij’s reliëfdruk 142

Correspondentie – J.S. 144

Cursus over het kleuren der photogrammen 145

Over het albumine-papier – FerdinandBeijrich 152

Over het gebruik der platinaoplossingen – J.S. 155

Over het licht-Jabez Hughes 156

Bereiding van het jood-amonium 165

Een goed plakmiddel 166

De vervaardiging van dubbelbedden 167

Correspondentie 168

Nieuwe ontwikkelingsvloeistof 169

Middel tegen zilvervlekken 169

Over het bewaren van het met zilver gepraepareerde papier – C. Ommeganck 170

Over toover-photographie – J. Schaarwächter 172

Het terugwinnen van zilver en goud (…) – Emil Becher 174

Chemiesche aardigheden 181

Over het herleiden van chloorzilver – J.S. 182

Vergroote photogrammen op schilderdoek van Ch. Waldack 183

Over vergrootings-toestellen 185

Photogrammen op zijde 189

Om op photogrammen op papier te schrijven 190

Over den aard van het geele glas – Dr. van Monckhoven 190

Quintessenz 192

Jaargang 2, 1867

Aan den lezer! -J. Schaarwächter 1

Allerlei van den dag – J. Schaarwächter 2

Over koolafdrukken – F.J. Fowler 7

Het ontwikkelen der negatieve beelden – Emil Becher 13

Photogrammen van bloemen en planten 18

Nieuwe versterkings-oplossing volgens J. Bienert 19

Overschot van zwavelzuur in de ijzeroplossing – J.S. 20

Photoplastiek – O. Baratti 21

Mr. Swan’s inrigting voor het vervaardigen van koolbeelden – G. Wharton Simpson 28

Behandeling van het leptographiesch papier 32

Nitroglucose-papier – J.S. 33

Zwavel-cyaan-ammonium – J.S. 36

Fijne matte glazen voor camera’s 38

Methode voor negatieve beelden – J.S. 39

Ontvangst van vreemde photographen te Parijs 43

Over de werking van het zonlicht op glas 44

Photogrammen op porcelein -J.S. 47

Methode van Dr. Bothe voor het verzilveren van glas 50

Ricinusoliecollodion voor het overdragen van collodionhuidjes – Dr. H. Vogel 51

Correspondentie -J.S. 53

De perspectief in de photographie – A. Meijdenbauer 54

Over het panorama-toestel van den Abt Rolin 65

Het nieuwe lichtsterke Universaltriplet – objectief van E. Busch 69

Nieuwe aplanatiesche objectieven – J.S. 71

Oogenblikkelijke opnamen door middel van glycerine volgens M.W.H. Harisson 72

Door “ozon” (…) platen en papieren (…) weder wit en zuiver gemaakt worden – J.S. 79

Collodion-transportbeelden 81

Photographiesch kompasbeeld 86

Nieuwe methode om de zilvergehalte van eene oplossing te bepalen – Dr. H. Vogel 87

Over het stemmen der praeparaten 92

Over afdrukken met chloorzilvercollodion – J.S. 95

Oud nieuws 96

Heliochromie – J.S. 97

Over eene uiterst gevoelige proef of het waschwater onderzwaveligzure soda bevat – Dr. H. Vogel 108

[Das schönste Bild ist doch nichts werth] – Lemling 110

Over het fixeeren der photogrammen op papier 111

De internationale tentoonstelling van photogrammen te Parijs 113

Het vervaardigen van transparente beelden en vergroote negatieven 123

Photographie op schilderdoek – J. Luttgens 127

Over olieverfretouche -J. Grasshoff 129

Négatiefretouche bij landschappen – J. Grasshoff 140

Eene nieuwe vernis voor negatieve en positieve beelden 142

Eene heldere copalvernis 144

Over kooldruk (resp. pigmentdruk) 145

Photometer – J.S. 154

Methode van E. Grüne, om porcelein en glas op photographieschen weg te decoreren 155

Heliochromie – J.S. 157

Waarschuwing – J.S. 157

Over afdrukken en tinten 158

Afdrukméthode met chroomzuur kwikzilver-oxydule 160

Sneldrukméthoden – J.S. 161

Afdrukken op gouden en zilveren grond – Geijmet 165

Chloorzilvercollodion 168

Methode voor photogravures en photolithographiën – Arthur Guij Morvan 172

Het zuiveren der parafine 175

Correspondentie – J.S. 176

Over het nieuwe objectief van Dr. Steinheil – Dr. D. van Monckhoven 177

De Photographen-Vereeniging te Hamburg – J.S. 182

Het nieuwe collodionpapier 185

De gelatine 188

Bereiding en gebruik van loodpapier 190

Réageerpapier voor alkaliën 191

Photographiesche mededeelingen – J.C. Schaarwächter 192

Jaargang 3, 1868

Aan den lezer! – J. Schaarwächter 1

Het licht – J.S. 3

Over de juiste belichting bij het opnemen en over de zachtheid der beelden – J.C. Leake Jr. 7

Door de werking van het licht 13

Nieuw onderzoek aangaande het collodion 14

Gesprek tusschen leerling en meester over de eigenschappen van het collodion 18

Over de oorzaken waardoor een mengsel van gelatine en dubbel chroomzure kali onoplosbaar wordt – J.W. Swan 21

Nagebootste sneeuw 25

Over den invloed van licht en van de warmte op de verandering der physieke eigenschappen der ligchamen 26

Patent-zilver-hydraat 29

Boekaankondiging 29

Het nut der spectral-analyse voor de photographie 30

Dubbel chroomzure kali is vergif 30

Over de pigment-drukméthode 31

De kaoutschouk 35

Kunstmatige kaoutschouk 37

Lijm voor glas en metaal, welke bestand is tegen een temperatuur tot 100° C. 37

Gewijzigd collodion albumine proces – W. England 38

Nieuwe ontwikkelingsvloeistof waarbij met zeer kort behoeft te belichten – Wm. A. Terry 42

Gesprek tusschen leerling en meester over de reflectie (…) 45

Patent-zilver-hydraat – Oversluijs 47

Qualitatieve en quantitavieve chemiesche analyse – J.S. 48

Qualitatieven chemiesche analyse van het patent-zilver-hydraat 48

Over het gebruik van zwakke zilveroplossing voor het praepareeren van albuminepapier 50

Afdrukméthode met salpeterzuur zilver- en salpeterzuur ammoniumoxyde – Julius Eduard Schindler 53

Over afdrukken met aniline 55

Goedkoop middel ter verkrijging van geel glas (…) – A. Koorenhoff 58

Dr. Vogel’s photometer 59

Het retoucheeren der pigmentbeelden 61

Kaoutschouk als kleefmiddel 63

Dextrin als kleefmiddel 63

Versterkingsoplossing 64

Zuinige afdrukméthode op albuminepapier – van Luigi Cocco 65

Het collodionpapier – J.S. 66

De anilinedruk 67

Proeven met anilineafdrukken – Dr. H. Vogel 68

Aniline en naphtylamine – Emmerran Reijnolds 72

Nieuwe versterkingsméthode 73

Het dubbel chroomzure ammonia en zijne aanwending in de photographie 74

Het ontstaan van gebreken bij de pigmentdruk en de hulpmiddelen daartegen 78

De oorzaak van de lichtvlek bij photographische lenzen 81

Over den aard van het onzigtbare beeld – Careij Lea 84

Het waterstofperoxyde 88

Negatieve photo-lithographie 89

Ervaring aangaande de photo-lithographie 94

Over de omzetting der photogrammen in andere metaalverbindingen en derzelver technische aanwending – W. Grüne 97

Over zwavelcyaanammonium in het tintbad – Wharton Simpson 103

Berigt over de beproeving van de Steinheilsche aplanatische lens – Beer, Nichel en Prümm. 107

Versterking der negatieven 110

Woodbury’s reliëfdruk -J.S. 110

Overmanganzure metaaloxyde -J.S. 111

Wenken aangaande het gebruik der diaphragmen – G. Wharton Simpson 113

Over het beproeven van objectieven – Dr. H. Vogel 119

Bereiding van een verfstof voor het retoucheeren van negatieven 123

De photographie en de houtgravure 124

De Tentoonstelling van Photogrammen enz. te Hamburg – J.S. 127

Photo-zinkographie – HenryJames 129

Eene hoochdruk zinken plaat 134

De photographie met betrekking tot de genie 135

Vernis voor negatieven 138

De fluoreszens van het licht 139

Photometer 140

De toepassing der photographie op zink – J. Waterhouse 141

Over calorescentie 149

Het chloorzilver-collodionpapier – J.S. 152

De herleiding van chloorzilver langs den natten weg – Dr. Graeger 154

De aanstaande tentoonstelling van photographiën te Hamburg – 158

Over de gevaren van zekere chemische verbindingen (…) 161

Het overdragen der pigmentafdrukken 168

Over chromo-photogaphie 169

De photographie als handelsartikel – Dr. Stinde 171

Het waterstofperoxyde – J.S. 174

Over het tinten – J.S. 175

Over het gebruik van gewoon water 176

Voor het overdragen der pigmentafdrukken 176

De toepassing der photographie op zink – J. Waterhouse 177

De opening der tentoonstelling te Hamburg – J.S. 188

Jaargang 4, 1869

Aan den lezer! – Julius Schaarwächter 1

De toekomstige photographen – J. Kruger 3

De pigmentbeelden 5

Alberts nieuwe uitvinding 6

Onderzwaveligzure zouten in cartons 7

Vergelijkende proefnemingen met collodionwol 9

De ivoorbeelden van Burgess 14

Waterverf voor het schilderen van achtergronden 18

Afdrukken met oxalzuur ijzeroxyde en rood bloedloogzout 19

Verscheidene toepassingen van concave spiegels – J.S. 20

Het negatief voor de copiëercamera en voor het vergrootings-toestel 22

Eene duurzame verf voor hout en metaal 24

Vergrootingen op pigment-papier 25

Taylor’s actinometer 27

De natuur- en scheikunde 28

Proeven over de bereiding van collodionwol 36

Toepassing van de photographie op de cartographie 40

De panorama toestellen 44

Het afdrukken op chloorzilverpapier 45

Papier met koolzuur zilver 45

Beproefde zilver- en goudoplossingen voor het albuminepapier van J. Schaarwächter 46

Z. K. Hoogheid Carl I, vorst van Rumeniën 48

Verhandeling der Jury voor de tentoonstelling te Hamburg 49

Onderzoeking der zuiverheid van het salpeterzuur-zilveroxyde 54

De portretlenzen en derzelver gebruik 55

Nieuwe methoden, waarop Henry Avet (…) een octrooi voor Beijeren gekregen heeft 60

Chloorzilver-collodion ter vermenigvuldiging van negatieven – Carl Haack 65

Toestel voor het filtreeren van collodion 68

Het jodeeren der zilveroplossing 69

Over landschaps-photographie 71

Chromophotographie of photominiatuur 75

Chromo-gélatine-beelden 78

Photographische drukmethoden 79

Met zilver gepraepareerd albuminepapier dat langen tijd bruikbaar en wit blijft 85

Tentoonstelling van Photographiën, Natuurzelfdruk en Kleurendruk, te Groningen 86

Papieroxylin – J.S. 88

Tentoonstelling van Photographie enz. 89

Eenige wenken over lange blootstellingen aan het licht – Valentin Blanchard go Bijdrage tot de mikrophotographie – Dr. Julius Stinde 94

Concours 100

Het beproeven en uitkiezen der lenzen voor photographie – Dr. Adolph Steiheil 101

Pyrophotographie 123

Tentoonstelling te Groningen 127

Natuurzelfdruk – J.S. 129

[De daarstelling dezer photogr. natuurzelfdrukken (…)] – J.S. 131

Over het verwijderen van het vernis van, benevens eenige wenken over het retoucheeren der negatieven – F. Stolze 132

Oogenblikkelijke opnamen met elk goed gejoodeerd collodion – J.S. 134

Papijroxijlin en joodstrontium 137

Vereenvoudigde pigmentdrukmethode – J.C. Schaarwächter 138

Johnson’s vereenvoudigde pigmentmethode 141

Concours 142

Methode om zuiver zilver of salpeterzuur zilveroxrjde uit chloorzilver te verkrijgen 143

Glazen daken van ateliers 144

De photographische kunstbazar 144

Kool van zeewieren 144

Overbrengings-papier 145

Collodion-papier 155

Werking van het overmangaanzuur op het négatief-bad 158

De aniline-verwen 160

De marmerachtige verschijnselen op negativen – L.G. Kleffel 162

Abnormale lichtverschijnselen van donkere voorwerpen in negatieven 165

The Philadelphia Photographer 168

Processo fotografico al carbone di A. Montagna 168

De reproductie van negatieven door middel van chloorzilver collodion – Dr. D. van Monckhoven 169

Verontreinigingen van het dubbelchroomzure kali 172

De Albertsche drukmethode 173

Obernetter’s glasdruk 176

Lichtdruk-J.S. 176

Vergrootingen door magnesiumlicht 177

Nieuw kunstlicht 179

Spiegelbelichting 180

Bereiding van geconcentreerde oplossing van Arabische gom 180

Verslag der Jury van de Tentoonstelling (…) te Groningen (…) 181

Bekrooningen op de tentoonstelling te Altona [pagina’s 193 e.v. ontbreken; gegevens overgenomen uit Inhoudsregister] 196

Jaargang 5, 1870

Aan den lezer! -J. Schaarwächter 1

Onderzoekingen der verschillende harssoorten – Dr. Sacc 3

Vernis voor negatieven 9

Over een nieuw kunstlicht voor photographische vergrootingen – Dr. Désiré van Monckhoven 13

Eer wien eere toekomt 25

Mededeelingen – J.S. 28

De chemie der joodzouten en hun gebruik in de photographie 29

De photographie toegepast op de houtgraveerkunst – George Dawson 37

Daarstelling van het papieroxyline 50

Bereiding van het gekristalliseerde goudchloried – Dr. Joh. Muller 53

Het water – J.S. 54

Oplosbaarheid der collodionwol in water 56

Het lithion en zijne joodverbinding – J. Kruger 59

Wijziging der pigmentdruk-methode, medegedeeld door Mr. Marion 69

Eene uitmuntende goudoplossing 71

De photolithographie 71

Photolithographischer Druck van Chromgelatinplatten für Portraits und Landschaften von E. Leontijtsch 72

De drukmethode van M. Gemoser – J.S. 77

Losse aanteekeningen over gelatine – J.S. 79

Analytische studieën over collodion joodeering – Rich. Ferd. Poppe 81

Met betrekking op bovenstaande mededeeling schrijft de geachte heer L. Schank 89

Over zuivering der gelatine – Dr. Julius Stinde 91

Afdrukken in gips 97

Zwarte drukinkt – J.S. 98

Niepce de St. Victor – J.S. 102

Beschrijving van nieuwe jood- en broomzouten, oplosbaar in alcohol en aether – Dr. D. van Monckhoven 103

Een middel voor het reinigen der handen 109

Over de oorsprong der moeijelijkheden, die bij het broom-collodion proces voorkomen – M. Carcy-Lea 110

Kopergravuren door middel van de photographie en de galvano plastiek – Kapitein Hannot 117

Gesprek over uitvinders en uitvindingen enz. 127

Oxalzuur in de zilveroplossing 132

Vernis voor negatieven – J.S. 133

Doffe olieverf voor achtergronden 134

Dof zwart voor objectieven – A. Koorenhof f 135

Eene mat zwarte kleur aan geel koper te geven 135

Lichtdruk of phototypie 136

Gesprekken over de photographie en daarmede in verband staande onderwerpen 138

Gesprekken over de photographie 145

Verbeteringen bij den pigmentdruk 149

Nieuwe methode van Geijmet en Alker 150

Selle’s Uran-versterking 152

De Tentoonstelling van Photographiën te Parijs 153

Albertypie 159

De photo-lithographie volgens Mr. E.J.Asser 161

Over het gebruik van albuminepapier bij de photo-lithographie – L.P. van der Beek 171

Over de halftinten in de lithographie – J.W. Osborne 179

Gom-elastieke drukrollen 182

Woodburys photorelief-methode 183

Gewasschen chloorzilver-papier 186

Glycerin in de zilveroplossing voor negatieven 187

Zilvervlekken 187

Chloorcinchonin 187

Methode om den tijd der belichting te verkorten, bij het vervaardigen der negatieven 188

Over zilveroplossing voor negatieven – J.S. 189

Verbetering van de lichtdrukmethode 191

Jaargang 6, 1871

Aan den lezer! – J. Schaarwächter 1

De asphalt-proces in de photolithographie – Ludwig Schrank 3

Met eiwit overtrokken glasplaten 9

Photographische cachetten, medailles enz. 10

Dubbeljodide die bij het verwarmen de kleur veranderen 11

Lijm voor het opplakken van photogrammen 12

De xylonite 13

Albertypie of lichtdruk – J.S. 17

Marine-lijm 18

Het aftrekken der collodionhuid – J.S. 19

Braun te Dornach 21

Nieuwe afdruk-methode 22

Geverniste negatieven te retoucheren 22

Gegreineerde photogrammen – J.S. 23

De asphaltproces in de photolithographie – L. Schrank 25

Over het aftrekken der negatieven volgens Meletius Dutkiewicz 27

Gesprek over de photographie 29

Over het vervangen van laken lappen door wasdoek in afdrukramen naar J. Grafshoff 33

Proeven met gewasschen chloorzilverpapier 36

Photographiën met zoogenaamd Rembrandts effect 39

Het gélatineeren van photographiën 41

Photogrammen door kunstlicht 44

Chroomzure zouten – J.S. 46

De chemie van de chroomgélatine-verbindingen – Jozef W. Swan 49

Pleister voor vormen, modellen enz. 53

Om gipsafdrukken meer hardheid te geven 53

Over eenige methoden tot daarstelling van zuurstof (naar Dr. E. Hornig) 54

Middel om kippeneieren langen tijd goed te houden 68

Ingebrande photogrammen – Prof. J. Towler M. D. 69

Versterking der negatieven 75

Over negatiefretouche naar J. Grasshoff 76

Over negatief-retouche 79

Wasvernis voor photogrammen op papier 80

Aluin in de zilveroplossing 80

Over het gewicht der berooking van chloorzilverpapier met ammoniak – Dr. Deicke 81

Aluin in de zilveroplossing 83

Om gomoplossingen voor schimmel te bewaren 83

Over het albumineeren der glasplaten voor droge platen naar Herman Krone 84

Het vervaardigen der ingebrande email- en porleinbeelden 86

Photographisch verguldsel naar C. Engelmann 103

Eene nieuwe eenvoudige manier op droog collodion naar Dr. D. van Monkhoven 107

Een gevoelig reagens op onderzwavelzure zouten 115

Salomon-beelden naar Ludwig Schrank 116

Collodionwol en joodzouten 122

Wenken op het gebied van heliographie. Uittreksel uit de brochure van Geijmet en Alker 123

Sir John Herschei 127

Onderzoek der collodions naar Prof. J. Towler 128

Met joodtinctur gekleurde vernis of collodion 132

Aanteekeningen over gewasschen zilverpapier – Fritz Haugk 133

Gemakkelijke middel ter vervaardiging van negatieven 137

Het albumineeren der glasplaten 138

Het vervaardigen van drooge platen naar M. William England 139

Camée-portretten 142

Eene nieuwe methode om de onderzwaveligzure soda uit de photogrammen op chloorzilver papier te verwijderen 146

Senefelder-album 148

Wereld-tentoonstelling te Weenen 149

Over het aftrekken van negatieven 154

Aanwending van droog collodion naar Blair-Adam 155

Correspondentie – J. Vels 157

Reiniging van platen en collodionjodeering 158

Lichtdruk-aangelegenheden – J.S. 162

Over het gebruik van geplatineerde glazen 165

Reductie der oude zilver-oplossingen door zuringzuur 168

Voigtlan der-Stichting 170

Eene nieuwe wijze voor het bereiden van collodion 173

Rood geworden jood-collodion 175

Over de oorzaak van het ontstaan der zoogenaamde “wormen” – Frits Haugk 176

Photographie op droog collodion – J.S. 182

Regeling 185

De photographie met betrekking tot de gezondheid naar M. Carey Lea 186

Jaargang 7, 1872

Aan den lezer! -J. Schaarwächter 1

Uit de photographische praktijk – Fritz Haugk 3

Photographische reproductie van schilderstukken in olieverf 6

Eene nieuwe methode bij photolithographie 7

Verbeterde toestellen voor het afdrukken – G.B. Edwards 9

Over de berekening der brandpuntsafstanden bij het vergrooten van beelden 11

Nieuw procédé van photo-mechanischen druk – Kapitein Waterhouse 12

Over reproductie van kaarten en lijnteekeningen 15

De photographie en lichtdruk tijdens den Fransch-Duitschen oorlog naar G.A. Dempwolff 17

Lichtdruk van microscopische voorwerpen – J.S. 21

Photographisch email 22

Het caseïne 25

Broom-collodion. Losse aanteekeningen naar J.W. Gough 27

Proeven met een procédé op droog collogion naar Kolonel Stuart Wortley 29

Gebruikmaking van pyroxylin uit onbruikbare collodion – Ernst Krüger 31

Broom-collodion 32

Oud en verweerd glas 33

Over het daarstellen van collodionpapier naar Emil Zettnow 34

Eerste reeks der proeven 36

Een nieuwe Photographen Vereeniging 43

Pigmentdruk – J.S. 44

Over gelijkenis in het beeld – Theodor Prümm 45

Hechtmiddel voor glas en porcelein 50

Biographie, van Friedrich Wilhelm von Voigtlander 51

Email-beelden naar Fr. Wilde 57

Versterking van pigmentbeelden 60

Edward’s heliotypie. Het drukken met drukinkt door middel van de pers naar M. Marion 61

Beschrijving van het procédé Edwards 62

Toestel om glas te snijden 65

Het retoucheeren van photographische portretten op Arrowroot- of gewoon-papier 66

Verschillende kleuren en hunne eigenschappen 70

Magnesiumlicht en maanlicht – Hermann Krone 72

Het tegengaan der spiegeling bij het vervaardigen van reproducties naar Hermann Krone 74

Het nieuwe broom-collodion procédé van den Overste Stuart Wortleij 77

Collodion voor het chloor-broom procédé 81

Over droge platen naar Emil Zettnow 82

Eene lorgnette met prismatische glazen 84

Over het aftrekken der negatieven 85

Een nieuw genre van portretten 86

Petitie (…) tot verkrijging van eene wettelijke bescherming der photographie – Dr. J. Friedlander e.a. 87

Over het bereiden van zuiver zilver naar M.G. Groeger 91

Photographie met chroomzouten 95

Ossengal 100

Gevoelig lakmoespapier 101

Chloorzilver-collodion voor het reproduceeren van negatieven 102

Over de constructie van photo graphische lenzen 103

Zwarte afdrukken zonder goud- en zilverzout 104

Transparente tooverphotogrammen 105

Een nieuw genre van portretten 107

Photographie op porselein naar Geijmet en Alker 108

Chlichés van wolken 115

Uranium-zouten 118

Keuze en gebruik der objectieven naar J.H. Dallmeijer 123

Vernis voor negatieven naar Julius Krüger 135

Over het albumineeren der glasplaten 137

Nieuwe uitvinding – J.S. 138

Het afdrukken en tinten 139

De Amsterdamsche Photographen-Vereeniging (…) 147

Nieuwe methode voor het reproduceeren van teekeningen volgens B. Renault 149

Aan den lezer! -J. Schaarwächter 150

Papier, bij voorbaat gevoelig gemaakt naar J. Krüger 152

Correspondentie – J.S. 156

Het procédé “van der Weijde” 157

Patent-cementverf 161

Reproducties van teekeningen, kaarten en platte gronden 162

Bewerking met chloorzilvercollodion 166

De blinde als gids voor den kreupelen 175

Voortdurende werking van het licht, niet-actinische glazen en de warmte als middel ter bespoediging naar G. Wharton Simpson 176

Reductie van zilver uit verschillende vloeistoffen 182

Gekleurde photogrammen – J.S 183

Heldere tannine-oplossingen 184

Het gélatineeren van photogrammen 185

Over de constructie der tusschenschotten in objectieven 187

Over het fixeeren en de oorzaken van het geel worden der photogrammen op papier 188

Jaargang 8, 1873

Aan den lezer! – Dr. Julius Schaarwächter 1

Maten en gewichten 3

Premiën uitgeloofd door “La Société d’encouragement pour 1’industrie nationale” Paris 7

Daarstelling van jood- en broomzouten – J.S. 11

De groote telescoop te Melbourne in Australië 21

Correspondentie – J.S 22

Microphotogrammen in lichtdruk 26

De wereldtentoonstelling te Weenen 26

Het oxy-hydrogeen-gaslicht – J.S. 27

Helio-autogravuren 33

De microphotographie 39

Bereiding van een soort zwart craijon en van een soort Chinesche inkt 42

De corona en de photogram van den heer Dietrich – J.S. 44

Een negatiefin een positief te veranderen naar R. Schlegel 50

Eene bijzondere copieer-methode naar Professor Koller 51

Heliogravure 52

Geschaduwde achtergronden 53

Blauw mat glas 55

Een Italiaansche lichtdrukméthode naar Dr. Borlinetto 56

Vergrootingen en pigmentdruk – J.S. 59

Vergrootingen met magnesia-licht naar Wharton Simpson 63

Photolithographie en phototypie naar Geymet 64

Over voor- en nabelichting 69

Anilinzwart 73

Eene onveranderlijke schrijftinkt 73

Geel koper zwart te maken 73

Conserveering van gevoelig gemaakt papier naar M. Hopkins 74

Onderzoek naar de gevoeligheid der collodions naar Dr. H. Vogel 75

Photogrammen van de maan 78

Ontplofbaarheid van een mengsel van zwavelzuur en salpeterzure potasch (…) -Violette 82

Over het prepareeren en drogen van glasplaten naar Regnault 83

Microphotographie instantanée naar M.E.J. Gaijer 86

Mattoleïn voor negatiefretouche – J.S. 87

De thermometer 88

Oud-nieuws – J.S. 94

Pigmentdruk – J.S. 97

Collodion-émail – J.S. 98

De chemische werking van het licht 100

Over het gebruik van sterke en zwakke zilverbaden – Hermann Krone 107

Photographisch Instituut in Amerika – J.S. 110

Nieuwe methode voor retouche en vergrooting naar Despaquis 112

Een nieuw zuur 116

Tiende publieke expositie van de “Société francaise de photographie” (…) 117

Transparant papier 121

Het vasthechten der afdrukken op Bristol-papier 121

Prijsuitdeeling op de Wereldtentoonstelling te Weenen 122

Samenstelling van goede verkitsels naar Theodor Urban 124

Internationale Tentoonstelling te Philadelphia 135

Het verwijderen van vetvlekken 136

Over het prepareeren der glasplaten met albumine en het verbeterd Gaumé-procédé 137

Kantteekeningen over moderne photographie – X. 145

Vergrootte negatieven – J.S. 148

Cautchouk-oplossing 150

Eenvoudige methode om gelatine uit gewoone lijm te bereiden 150

Photographische spectraalproeven – F. 151

Zuivere caséine 152

Glijcerin 152

Papier-vernis – J.S. 153

Lichtdruk zonder aanwending van een pers naar Richardjacobsen 155

De photographie op de tentoonstelling te Weenen – J.S. 156

Lichtdruk naar C. Reich 166

Gelloidin 170

De photozinkographie in het photographisch Instituut te Lissabon 171

Heliochromie 173

Zilveroplossing voor negatieven 176

Zwavel-ammonium 176

Het broom-zilver-collodion procédé naar J.F. Plucker 177

Alcohol-vernis op metaal enz. 180

Chemische werking van het licht 181

De photographie op de tentoonstelling te Weenen – J.S. 184

Papiervernis 187

Oud nieuws- J.S. 188

Wat nu – J.S. 192

Jaargang 9, 1874

Aan den lezer! – Dr. Julius Schaarwächter 1

Vergadering van de Phot. vereeniging te Numansdorp 3

Over het ontstaan van blaasjes op albuminepapier naar Dr. J. Schnauss 5

Vegetabilische lijm 10

Licht-gevoeligheid van het broomzilver, (…) – H. Vogel 11

Nieuws van den dag 16

Over het fixeer-natrongehalte der cartons 17

Opplakken der photogrammen met joodstijfsel – H. Vogel 19

Geijmet’s lichtdruk-methode 20

Geprepareerd papier voor lijnteekeningen enz. 26

Omgekeerde negatieven en lichtdruk naar C.H. Jacobi 27

Photographie op droog collodion 31

Vergrootings-methode naar G.W. Simpson 33

Prijzen voor groote photographiën 35

Geschaduwde achtergronden 36

Bruine verfstof uit de hyacint “la Nuit” 37

Over de oorzaak der gele vlekken 38

Abneij’s papyrographie 39

Revue photographique par M.G. Devijlder 40

Reproductie van negatieven naar J.B. Obernetter in München 41

Negatief-retouche 44

Opmerkingen aangaande de broom-collodion procédés 45

Een nieuw procédé op droge platen 47

Ontwikkeling van pigmentbeelden 48

Nieuw bestanddeel der urine 49

Eene uitstekende bruine verfstof 49

Duurzame photographische lagen naar Hermann Krone 50

De methoden der bestuiving in de photographie naar J.B. Obernetter 66

De lichtteekening of photographie op collodion en papier gevolgd van onderrichtingen over de koolprenten, (…) 72

Héliochromie naar de Saint Florent 73

Stempelinkt 83

Tentoonstelling van photographiën enz. 84

Belgische Photographen Vereeniging 85

Onveranderlijke photogrammen 86

Ammoniak in gedestilleerd water 86

Een bestuivings methode van Poitevin 87

Citroenzuur in ijzeroxyde – J.S. 88

Papier-vernis 89

Over den invloed der kleuren op de herleidende werking van het licht 90

Over zelfstandigheden om de collodionlaag te kleuren 97

Photo-xylographie 102

Photo-stéréotype procédé van den Abt Sobacchi 103

Photo-lithographie 105

Procédé om de kracht der negatieven te verminderen 111

Reproductie van negatieven 112

Nieuw landschaps-objectief 113

De overgang van Venus voorbij de zon 114

Verandering van het optische acromatisma der objectieven (…) 116

Wijnproef 119

Druk-procédé van photogrammen met drukinkt en zonder pers 120

Duurzaam gezilverd papier 123

Lichtdruk 126

Onze drukmethoden 127

Nieuwe methode ter prepareering van duurzaam zilverpapier 129

Daarstelling van zoutvrije albumineoplossingen 130

Aanwendign van het asphalt voor lijnteekeningen 131

De temperatuur en hare werkingen naar Leop. Bachrich 133

Glaswol 136

Negatief-retouche 137

Tentoonstelling van Photographiën te Amsterdam 144

Theorie der zure en der alkalische ontwikkeling naar Kapitein Abney 148

Theorie van de ontwikkeling der droge platen 151

Toebereiding der glasplaten – S. 154

Phototijpie van Walter Woodbury 155

II. Retouche van gewone photogrammen op dof papier (…) 158

De Belgische Photographen-Vereeniging – J.S. 162

Nieuwe methode om photographiën op steen en zink over te dragen 163

Vergrootings-methode van Lambert 165

Photo-galvanographie volgens de methode van Paul Pretsch – Joseph Leipold 169

Ontwikkelings-vloeistof – J.S. 178

Over den pigmentdruk – J.S. 181

Methyl-alkohol naar M.G. Noel 183

III. Retouche van photogrammen op eiwit papier 186

Bulletin de 1’Association Beige de Photographie – Fritz Haugk 188

Repetitorium 191

De overgang van Venus voorbij de zon 192

[pagina’s 113 t/m 128 ontbreken; gegevens overgenomen uit Inhoudsregister]

Jaargang 10, 1875

Aan den lezer! – Dr. Julius Schaarwächter 1

Vergadering der Phot. vereeniging te Numansdorp 3

Over de aanwending van stikoxydezwavelkoolstoflicht voor photographische doeleinden naar Eugel Sell 5

Triomfdag voor de photographie 7

De overgang van Venus voorbij de zon 9

Beknopte handleiding tot de photographie. I – J. Schaarwächter 10

Een gevoelig droog-proces naar H.J. Newton 12

Salicijlzuur 15

IV. Gekleurde retouche met gewone waterverf 16

Nederlandsche Venus-Expeditie op Réunion-J.S. 25

Necrologie 25

Hoedanig behoort de opleiding tot photograaph te zijn? 26

Photographische reflectoscoop 32

De Aubeldruk – J.S. 35

Gebleekte schellak 36

Allerlei van den dag – J.S. 37

Lessen over de photographie 39

Met zilver geprepareerd albuminepapier dat eenige weken wit blijft 41

Gemakkelijke manier om een omgekeerd cliché te krijgen 42

Eene olielamp voor photographische doeleinden 43

V. De gekleurde retouche met aniline verf 44

Procédé op droog collodion 47

Het photografeeren van intérieurs naar M.J. Stuart 49

Verkitsel voor glas, porcelein enz. 52

Het schoonmaken van geverniste clichés 52

Vermeerdering van negatieven naar M.A. Chardon 53

Moeijelijk breekbaar glas – J.S. 55

Samenstelling van een mat vernis voor negatief-retouche naar Antonie Bogner 56

Geprepareerde gips voor modellen 58

Moeijelijk breekbaar glas 59

VI. Het greineeren met potlood 63

Nieuwe zwarte drukverf 65

De alcoholische ontwikkelingsvloeistof naar Dr. H. Vogel 66

Een nieuwe verfstof 67

Hyalographie en hare aanwending in de photographie naar Joseph Leipold 68

Ozon 71

Pigmentpapier en zijne gevoeligmaking 72

De vlam van zwavel en andere lichten (…) 75

Stikoxyde-zwavelkoolstoflicht 77

Kleurstof uit meikevers 83

Fluorzilver Ag Fe + 4 HO 83

Photo-micrographie 84

Nationale Tentoonstelling van Kunst en Volksvlijt, (…) 90

Photographische afdrukken zonder zilverzout 96

Versterking van pigmentbeelden 97

Photographiesche versiering van glas, porselein enz. 98

Nieuw émulsie-procédé naar CareyLea 101

Kool-photographie – Dr. J.S. 113

Héliographische gravures naar de natuur 115

Hardglas – Dr.J.S. 116

VII. Olieverf-retouche 120

Vernispenseelen 141

Retoucheervernis (spirituslak) 141

Een collegieproef 142

Ontwikkelingsvloeistof met methylal 143

Goede afdrukken van harde negatieven naar Fritz Haugk 144

Lambertypie- J.S. 145

Commissiën van Beoordeeling – J.S. 146

De Tetoonstelling van Photographiën te Brussel 150

De laterna magica 151

Photo-mechanische drukmethode (Volgens Roger Laurent) 152

De Tentoonstelling van Kunst-Industrie te Amsterdam 164

Tentoonstelling van Photographie in Brussel 169

Beknopte handleiding tot de photographie. II – J. Schaarwächter 174

Het vernissen van negatieven 187

Chloorzilver-collodion 188

Mundus vult decipi 190

Verwijdering van zilvervlekken uit kleedingstukken 192

Jaargang 11, 1876

Aan den lezer! – Dr. Julius Schaarwächter 1

Internationale wedstrijd 4

Internationale wedstrijd 6

Een uitmuntende verfstof 7

Pigmentdruk 8

Blaasjes op het albuminepapier 10

Infusoriënaarde (kiezelgoer) – W. Grüne 11

Collodionpoeder 12

Over cadmius-dubbelzouten en jodeering der collodions 13

Verbetering van het zilverbad 22

Proeve van eene prijsberekening van den pigmentdruk 26

Infusoriënaarde (kiezelgoer) 31

Mezzotint-beelden – C. Schierer 32

Vervaardiging van zachte en brillante portretten 35

Photochromie 36

Nieuwe versterkingsmethode door middel van lood naar J.F. Eder enVict. Töth 37

De zwaarte van een kubieke centimeter 41

De reactie van rood bloedloogzout op metaal-zilver en de verandering van zilver negatieven naar Dr. Josef Maria Eder 42

Versterken na het fixeeren der negatieven op droge platen 46

Hoogdruk door middel van asphalt volgens Fichtner 47

Gewijzigde manier ter behandeling van een oud bad 48

Vergelijking der prijzen van zilveren pigmentbeelden 50

De aanwending der photozincographie in het “Surveyors General Office” te Calcutta 52

Het prepareeren der photographische overbrenging in vetten inkt 56

Snelpers-lichtdruk 65

Pigmentdruk 66

Portretten met een in ‘t wit of donker uitloopende achtergrond op pigmentpapier 74

Reproductie van gravures 75

Denier’s silbophotographie 79

Reproductie van negatieven door middel van pigmentdruk 81

Gekleurde photogrammen naar de methode van Vidal en Braun 84

Over cadmium-dubbelzouten en jodeering des collodions 87

In den laatsten tijd werd te Brussel uitgegeven: De Photographie ten dienste van het leger 102

Carey Lea’s ontwikkelaar 103

Photomicrographisch onderzoek naar de verandering van het collodion bij photographische operatiën 104

Drukfouten 105

Duurzaam plakmiddel voor photographen naar C. Straub 106

Salpeterzure baryt in het zilverbad 107

Het opplakken van pigmentbeelden (…) 108

Gekleurde pigmentbeelden – J.S. 109

Gebreken en onregelmatigheden bij den pigmentdruk naar G. Straub 110

Aanwending van den pigmentdruk 112

Procédé om gelijktijdig het portret en zijn encadrement te verkrijgen 113

Polijsten van oud glas 115

Cementverf 116

Sympathetische photogrammen 118

Afdrukken met vetten inkt 119

Aplanische objectieven 121

Internationale Tentoonstelling van Kunst en Indrustrie, (…) 122

Theorie der photographie 125

Het zwavelzure ijzeroxyduul-natron, (…) naar Dr. Maria Eder en VictorToth 135

Pigmentdruk 141

Invloed van de vochtigheid 145

Het prepareeren van het papier, hetwelk gebezigd wordt bij de koolprocédés 147

Aanwijzing tot het émailleeren van photogrammen 155

Casket-miniatuurbeelden 156

Héliochromie naar Ducos du Hauron 157

Potographisch avontuur in de ijsstreken 161

Vervaardiging van beelden voor etsing (…) naar G. Markljun. 170

Buigzaam papiervernis 172

Eene nieuwe ontdekking!! – Fritz Haugk 173

Vastleggen van potloodteekeningen 174

Een nieuw genre van bewerking der portretten 175

Nieuwe pigmentdrukmethode 176

Nieuw onderzoek aangaande lood versterking naar Dr. J.M. Eder en V. Toth 177

[pagina 1, 2 en 179 t/m 186 en Inhoudsregister ontbreken]