Biografie

Beschouwing

Het werk van Cary Markerink is divers en veelzijdig. In opdracht fotografeert hij voornamelijk architectuur en legt voor kunsttijdschriften, musea en galeries kunstwerken vast. In zijn vrije werk neemt het landschap als thema een centrale plaats in. In zijn landschapsfoto’s vermijdt Markerink stemmings- en sfeerbeelden. Hij verbeeldt het landschap als de waarneembare ruimte waarin wij leven.

Tijdens zijn opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie kan Cary Markerink een nogal eigenzinnige student genoemd worden. Zijn docenten Hans Katan en Pieter de Groot vergroten Markerinks interesse en kennis van de kunstgeschiedenis. Met andere docenten als Jan Versnel en Cees van Heemskerk staat Markerink op minder goede voet. Hij houdt zich vaak niet aan de door deze docenten gegeven opdrachten en kiest zijn eigen weg. Zo brengt Markerink ondanks het negatieve advies van Versnel en Heemskerk zijn stageperiode door in Suriname, waar hij het dagelijks leven van de in hun bestaan bedreigde Bosnegers en Indianen documenteert. In Nederland worden deze foto’s gebruikt door verschillende (Surinaamse) actiegroepen en welzijnsinstellingen. Hoewel hij, met reportageopdrachten van onder meer Vrij Nederland, Haagse Post en NRC Handelsblad, nogmaals terugkeert naar Suriname, kiest hij bewust niet voor een verdere loopbaan als reportagefotograaf. Markerink is van mening dat vele sociale fotografen uit zijn tijd, tegemoet komend aan de vraag vanuit de media, maar al te vaak stereotype beelden leveren waarin (voor) oordelen bevestigd worden. Vanuit deze kritische houding ten opzichte van de sociale fotografie zoekt Markerink naar andere onderwerpen.

Tijdens zijn laatste jaren aan de Gerrit Rietveld Academie vervaardigt hij onder meer een aantal abstracte stillevens en de serie Stadsstillevens, waarin hij niet de bewoners maar de stad zelf tot onderwerp kiest. Cary Markerink staat met zijn kritiek op de sociale fotografie niet alleen. Uit een symposium, gehouden in Groningen in 1981, blijkt dat meer fotografen en ook fotohistorici hun vraagtekens plaatsen bij het engagement van de sociale fotografen. Deze veranderende houding brengt onder fotografen het zoeken naar andere onderwerpen en een andere beeldtaal opgang. Onder andere het (stads)landschap wordt een belangrijk onderwerp.

Markerink maakt een duidelijk onderscheid tussen het werken in opdracht en zijn vrije werk. In opdrachtwerk laat hij zijn persoonlijke interpretatie van het gefotografeerde grotendeels achterwege. In zijn architectuurfoto’s legt Markerink op een heldere registrerende wijze de vorm en functie van de gebouwen vast. Hij fotografeert alleen in opdracht van architecten wier werk hij bewondert, zoals dat van het architectenduo Lucien Lafour en Rikkert Wijk, Aldo van Eyck, Gunnar Daan en de onlangs overleden architect Theo Bosch. Andere disciplines binnen de beeldende kunst waar hij mee in contact komt door opdrachten van onder meer Stichting De Appel, het Stedelijk Museum Amsterdam en het Kröller-Müller Museum vormen voor hem een belangrijke inspiratiebron voor zijn vrije werk.

Cary Markerink zoekt binnen zijn vrije werk voortdurend naar een persoonlijke verbeeldingswijze van zijn onderwerpen. In het zoeken naar een visuele uitdrukkingsvorm wil hij zich niet beperken tot één bepaalde benaderingswijze of stijl. Zijn vrije werk laat dan ook een verscheidenheid zien aan zowel expressieve als meer neutraal registrerende beelden.

In zijn aanvangsperiode als fotograaf krijgt Markerink via het Amsterdams Fonds voor de Kunst de mogelijkheid de serie stillevens en de serie Stadsstillevensverder uit te werken. De stillevens worden met minimale materialen als papier en karton vervaardigd en belicht door middel van projecties van bewerkte dia’s en het aanwezige daglicht. In deze abstracte stillevens gaat het er Markerink om zijn gevoelens uit te drukken door middel van de vormen, de compositie en de lichtval. Hij laat zich hierbij inspireren door de stillevens van de Tsjechische fotografen Josef Sudek en Jaromir Funke.

Cary Markerink heeft ook affiniteit met het werk van de fotografen die tijdens een tentoonstelling in 1975 in New York onder de titel New Topographics. Photographes of a Man-altered Landscape bijeengebracht werden. Deze tentoonstelling gaf een geheel ander beeld van het landschap dan de traditionele landschapsfotografie waarbinnen het landschap veelal verbeeld wordt als synoniem voor de (beleving van de) natuur. De fotografen, onder wie Robert Adams, Lewis Baltz, Frank Gohlke en Stephen Shore, lieten voor het eerst verstilde beelden zien van stedelijke bebouwing, elektriciteitsmasten en industriecomplexen die het landschap bepalen. Zij brachten bovendien hun onderwerpen op een afstandelijke en registrerende wijze in beeld. Markerink ziet deze foto’s voor het eerst in 1982 op een tentoonstelling in de Londense B 2 Gallery. Zijn serie Stadsstillevens, waarin hij fragmenten uit het straatbeeld van Amsterdam laat zien, toont verwantschap met de benadering van de ‘New Topographers’. Door het vastleggen van het ‘onbewust’ ervaren dagelijkse landschap – het decor – geeft Markerink in verstilde foto’s een beeld van een stad waarin gewoond, gewerkt en geleefd wordt, zonder dat hij de bewoners zelf in beeld brengt.

De serie Big City laat een geheel andere benadering zien. Voor deze serie zoekt Markerink juist wel de bewoners van de stad Amsterdam op en fotografeert hij op plaatsen waar veel mensen samen komen, zoals de Kalverstraat en het Centraal Station. Om het dynamische karakter van de stad tot uiting te brengen werkt hij met kleurmateriaal, past technieken toe als het inflitsen met kunstlicht op daglichtfilm en maakt gebruik van (bewegings)onscherpte.

In 1985 verstrekt het Rijksmuseum aan Cary Markerink en Theo Baart de opdracht ‘Wonen in naoorlogse wijken’. Markerink kiest binnen deze opdracht voor de architectuur van de naoorlogse woningbouw en zoekt zijn onderwerpen op verschillende plaatsen in Nederland. Keurig geordende nieuwbouwwijken worden door hem, zowel in kleur als in zwart-wit, vastgelegd met een 6×6 camera, technische camera en een panoramacamera. Met het kleurmateriaal experimenteert Markerink veelvuldig door over te belichten, in te flitsen en door te manipuleren met de kleuren tijdens het afdrukken. De onderwerpen in zwart-wit vastgelegd, zijn op een meer registrerende wijze in beeld gebracht. Mariëtte Haveman uit in een recensie in Vrij Nederland onder de kop ‘Klein, knap en kristelijk’ haar kritiek op de willekeurige manier waarop de opdracht is uitgevoerd. Zij stelt ook het foto-opdrachtenbeleid ter discussie. Daarin ontbreekt het naar haar mening aan een goede en juiste opdrachtomschrijving. Markerink is eveneens van mening dat het resultaat van deze opdracht geen samenhangend geheel vormt. Hij wijt dit onder ander aan het feit dat hij op te veel verschillende locaties gefotografeerd heeft.

Naar aanleiding van de Rijksmuseumopdracht krijgen Cary Markerink en Theo Baart van de Vereniging Dorpsbelang Nagele de opdracht om het leven in het dorp Nagele te documenteren. Nagele is oorspronkelijk ontworpen door architecten van De 8 en Opbouw. Door deze opdracht krijgen de fotografen de mogelijkheid samen te werken en zich te beperken tot één locatie. Theo Baart neemt het leven van de bewoners tot onderwerp. Markerink concentreert zich op de architectuur en het landschap in en rond het dorp. De foto’s worden gepubliceerd in het boek Nagele [NOP]. Doordat Markerink en Baart hun onderwerpen met een zekere afstandelijkheid en reserve op een registrerende wijze in beeld gebracht hebben laat deze serie een consistenter geheel zien dan de vorige opdracht. In Cary Markerinks foto’s ligt de nadruk op de rechtlijnigheid van deze door de mens gecreëerde ruimte.

Tijdens een reis door Amerika raakt Markerink gefascineerd door de ‘high desert’ in het westen. Na urenlange wandelingen in hitte en droogte komt dit woestijnlandschap als bijna onwerkelijk op hem over. In dit voor hem metafysische landschap richt hij zijn camera op grillige zand- en steenformaties. Deze beelden dragen door de suggestieve vormen veelal een erotische lading in zich.

De laatste jaren werkt Markerink – soms gelijktijdig – aan verschillende projecten waarin hij zich voornamelijk concentreert op bomen, bosschages, en de begroeiing op braakliggende terreinen. In deze werken onderzoekt Markerink de diverse mogelijkheden van het waarnemen en het ervaren van het in beeld gebrachte landschap. Aan de presentatievorm wordt veel aandacht geschonken en deze is anders dan bij zijn voorgaande werk. Door de foto’s te combineren in twee- of drieluiken of in een blokvorm van verschillende foto’s prevaleert het geheel boven de afzonderlijke foto.

Een aantal van deze twee- en drieluiken laten, vanaf verschillende standpunten vastgelegd, eenzelfde bomen- of struikenpartij zien, zoals bijvoorbeeld het drieluik dat ontstaan is in de Franse Camargue. Als met de blik van een onderzoekende wandelaar toont dit werk een woeste en aangetaste bomengroep.

Het werk Botanica laat in drie foto’s de begroeiing op braakliggende stukken grond zien. Elke foto toont een in close-up monumentaal in het midden van het beeld geplaatste bermplant. Een ander drieluik bestaat uit een drietal kale bomen die eveneens in het midden van het beeld geplaatst zijn. In beide werken ligt de nadruk op de vormen van de onderwerpen en deze zijn onderling te vergelijken. Deze benadering sluit aan bij een generatie hedendaagse Amerikaanse en Duitse fotografen die vanuit een typologische benadering het karakter en de onderlinge verwantschap van hun onderwerpen onderzoekt. Voor Cary Markerink blijft echter ook de sociale context van het gefotografeerde van belang. Zaken als een zich op de achtergrond bevindende kerncentrale, rommel en afval blijven zichtbaar in het beeld en geven aan dat zijn onderwerp zich in een hedendaags landschap bevindt. Tijdens verschillende vakantiereizen door Frankrijk trekt de rivier de Loire telkens weer Markerinks aandacht. Door dit gegeven heeft hij voor zijn meest recente werk Album de Loire als uitgangspunt genomen. Album bestaat uit vijfentwintig foto’s. De beelden zijn met een 6×12 panoramacamera gefotografeerd, in contact afgedrukt en zowel liggend als staand in een blokvorm geplaatst. Om de ‘leesrichting’ aan te geven zijn de eerste foto links boven in het blok en de laatste foto rechts onder in kleur. De beelden laten op een veelal registrerende wijze het landschap langs de rivier zien. Voor Cary Markerink is dit werk een hommage aan de landschaps- en reisfotografie uit de negentiende eeuw. Door de onnadrukkelijke wijze waarop fotografen toen onder andere het landschap in beeld brachten, geldt deze periode voor hem als de Gouden Eeuw van de landschapsfotografie.

Cary Markerink idealiseert in zijn landschapsfotografie het natuurlijke element niet. Beelden van het geïdealiseerde natuurlandschap sluiten naar zijn mening niet aan bij de werkelijke beleving van onze omgeving. In zijn beeldtaal wil Markerink naar zijn zeggen niet moraliserend zijn. Hoewel het onderwerp zich leent voor een kritische houding vermijdt hij om die reden een direct afleesbaar persoonlijk oordeel over de vastgelegde situaties in zijn beelden te leggen.

In Markerinks werk kan een onderscheid gemaakt worden tussen zijn manier van werken met zwart-wit en met kleurmateriaal. Wat zijn zwart-wit fotografie betreft, stelt Markerink hoge eisen aan een druktechniek, waarbij alle grijswaarden getoond worden. Hij gunt zich in zijn behandeling van kleurmateriaal grotere vrijheden door te experimenteren en te manipuleren.

De fotografie van de ‘New Topographers’ luidt een andere benadering in van het thema landschap. In de jaren tachtig gaan meer buitenlandse fotografen het landschap verbeelden als de werkelijk waarneembare ruimte. Invloeden vanuit de buitenlandse documentaire fotografie en een aantal andere belangrijke condities, zoals bijvoorbeeld de kritische houding ten op zichte van de sociale fotografie en een bredere opvatting van het landschap als ‘de eigen omgeving’, hebben er toe geleid dat het gecultiveerde landschap ook in de Nederlandse documentaire fotografie thema is geworden.

Cary Markerinks series Stadsstillevens, Wonen in naoorlogse wijken en Nagele [NOP] kunnen gezien worden als vroege voorbeelden van deze ontwikkeling. Markerink werkt bovendien als eerste fotograaf voor de opdrachten van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en het Rijksmuseum met kleurmateriaal.

Cary Markerinks recente werk is meer conceptueel van karakter. In deze projecten richt hij zich op de verschillende manieren van het waarnemen en het beleven van zijn onderwerpen.

Documentatie