Richard Polak
Ingrid Grootes
Extract
De amateurfotograaf Richard Polak is misschien niet een invloedrijke, maarwel een opvallende figuur geweest in de Nederlandse fotografie aan het begin van deze eeuw. Zijn oeuvre is omvangrijk en divers. Het bekendste gedeelte bestaat uit een serie ‘oud-Hollandse genretaferelen’: foto’s die sterke verwantschap tonen met werk van zeventiende-eeuwse Hollandse meesters als Vermeer, De Hooch en Hals. Het is met name dit deel van zijn oeuvre dat hem tot een bijzondere vertegenwoordiger van de Kunstfotografie maakt.
Biografie
|
1870 |
Op 17 oktober wordt Richard Polak geboren te Rotterdam als zoon van Abraham Jeremias Polak, handelaar in manufacturen, en Jeanette Rosenthal. Het gezin woont aan de Schiedamschesingel 60. |
|
1900 |
Tijdens een astmakuur in San Remo (Italië) koopt Polak zijn eerste camera: een opvouwbare Kodak, formaat 6×9 cm. |
|
1905-’16 |
Richard Polak woont in de periode 1905-’16 op de Westersingel 61 te Rotterdam |
|
1911 |
Polak, die naar alle waarschijnlijkheid in zijn vaders zaak (firma AJ. Polak & Zonen) werkzaam was, moet zijn baan als koopman om gezondheidsredenen opgeven. Als niet onbemiddeld man kan hij zich van nu af aan intensief bezighouden met fotografie. |
|
1913 |
In maart vindt hij aan de Houttuin te Rotterdam een geschikte ruimte voor een ‘oud-Hollands’ atelier. In juni maakt hij zijn eerste ‘zeventiende-eeuwse’ opname in dit atelier: The Letter (Polak geeft zijn foto’s dikwijls Engelse titels). Deze foto wordt geaccepteerd op de najaarstentoonstelling van de Royal Photographic Society in Londen en op de London Salon of Photography. |
|
In september verblijft Polak zes weken in Berlijn bij de Poolse vakfotograaf Karl Schenker, die hij in Londen heeft leren kennen. Schenker helpt hem zijn techniek te verbeteren en leert hem o.a. retoucheren. |
|
|
1914 |
Polak ontvangt het erelidmaatschap van The London Salon of Photography. De opbrengst van vijf verkochte foto’s op de London Salon of Photography schenkt Polak aan het Prince of Wales’ National Relief Fund. |
|
1915-’16 |
Van 10 juni tot 10 juli 1915 heeft hij zijn eerste eenmanstentoonstelling in The Amateur Photographer Little Gallery te Londen. Zestig foto’s op deze tentoonstelling stelt hij verkoopbaar ten bate van het Engelse Rode Kruis; tien foto’s worden verkocht (ƒ25,- per foto). |
|
In de winter van 1915-’16 verhuist hij vanwege zijn slechte gezondheid naar Gstaad, Zwitserland. Zijn ‘oud-Hollands’ atelier te Rotterdam wordt afgebroken. |
|
|
1917 |
Op 12 mei treedt Polak in het huwelijk met Ila Lucie Colclough uit Londen. |
|
1923 |
Polak brengt zijn portfolio Photographs from Life in Old Dutch Costume uit, met een inleiding van de Engelse kunstfotograaf FJ. Mortimer. |
|
jaren ’20-’30 |
Polak en zijn vrouw maken vele reizen naar onder andere Italië, Nederland en Engeland. Op deze reizen fotografeert hij regelmatig, met name in Italië. |
|
1932 |
Polak verhuist naar Lausanne, 36 Avenue de Rumine. |
|
1939 |
Hij wordt erelid van de Photo Club de Lausanne. |
|
1941 |
Polak schenkt de opbrengst (1200 Zwitserse francs) van verkochte foto’s op een tentoonstelling in Gallerie Bollag in Lausanne aan het plaatselijke Rode Kruis. |
|
I946-’50 |
Wegens zijn hulp aan Nederlandse oorlogsvluchtelingen in Zwitserland krijgt Polak in 1946 de Zilveren Erkentelijkheidsmedaille van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en wordt hij op 24 april 1950 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. |
|
jaren ’50 |
Uit sympathie voor de doelstellingen van Prof.dr. H. van de Waal doet Polak verschillende schenkingen (geld, foto’s, albums) aan het Prentenkabinet der Rijksuniversiteit Leiden. In 1938 en aan het begin van de jaren ’50 schonk hij al vele foto’s aan Auguste Grégoire met wie hij tevens correspondeerde over het belang van een fotografische (museum)collectie. |
|
1956 |
Op 7 oktober overlijdt Richard Polak te Lausanne. |
Beschouwing
Polaks eerste schreden op het pad der fotografie begonnen in 1900 met het maken van kiekjes van familieleden en landschappen tijdens een kuurperiode in Italië, waar hij voor zijn astmatische aandoening verbleef. Met name nadat hij zich in 1911 uit zaken had teruggetrokken, werd de fotografie voor Polak een zeer serieuze hobby. Als amateurfotograaf bleef hij tot in de jaren veertig werkzaam.
Polak heeft geen specifieke opleiding tot fotograaf genoten. Hij leerde de elementaire handelingen van een familielid. In de jaren tien voelde hij wel de noodzaak enige technische kennis op te doen bij een beroepsfotograaf. Zo leerde J. de Rijk hem de beginselen van het retoucheren. Belangrijker voor Polaks ervaring waren de zes weken die hij in 1913 doorbracht bij de Poolse vakfotograaf Karl Schenker in Berlijn. Schenker leerde hem uitgebreid de kunst van het retoucheren en het werken met licht en met modellen.
Polaks oeuvre omvat portretten, landschappen, stadsgezichten, genrescènes en een enkel stilleven. Zijn bekendheid dankt hij aan een relatief klein gedeelte dat hij in de korte periode van tweeëneenhalf jaar maakte, van juni 1913 tot eind 1915. Dit deel bestaat uit een reeks genretaferelen en ‘portretten’ die sterk overeenkomen met zeventiende-eeuwse Hollandse schilderijen. Polak heeft voor deze serie kosten noch moeite gespaard en lijkt er vol geestdrift mee bezig te zijn geweest. Al dit werk is gemaakt in een speciaal als oud-Hollandse kamer ingericht atelier te Rotterdam. Deze kamer had witgepleisterde muren, een plafond met houten balken en binten, een zwart-wit geblokte (linoleum) vloer, een eiken schouw met tegeltjes en ramen met glas-in-loodruitjes. Voor de verdere aankleding kocht Polak in antiekwinkels verschillende oude meubels en andere accessoires, zoals kandelaars, een landkaart, glaswerk, tinnen serviesgoed, bronzen emmers en verschillende muziekinstrumenten. Ook liet hij meubels (na)maken. In dit interieur poseerden enkele vrouwelijke en mannelijke modellen in oude kostuums. Deze werden gemaakt door een theatercostumier en door een van de modellen zelf naar voorbeelden op schilderijen: onder andere een fluwelen jakje afgezet met bont, wijde, lange rokken en donkere kostuums met kanten kragen en manchetten.
Met modellen en diverse attributen zette Polak de verschillende tafereeltjes in elkaar. Hierbij putte hij voor de genrescènes inspiratie uit schilderijen van o.a. Pieter de Hooch, Johannes Vermeer, Gabriël Metsu, Gerard Terborch en Jan Steen. Wat de portretten betreft lijkt hij Frans Hals voor ogen te hebben gehad, gelet op de vergelijkbare houding en kleding van de figuren en hun plaatsing tegen een donkere, lege achtergrond. De schilderijen kende hij door zijn vele reizen en door monochrome fotografische reproducties, die toen al in groten getale voor handen waren.
Er bestaat een overduidelijke verwantschap tussen Polaks foto’s en oude schilderijen met betrekking tot onderwerp, aankleding, stijl en sfeer. Typisch zeventiende-eeuwse thema’s die Polak fotografisch heeft verbeeld zijn onder andere interieurs met familieleven, musicerende gezelschappen en huishoudelijke bezigheden. Het is echter onjuist te spreken van letterlijke kopieën of imitaties. Over het algemeen geeft Polak een eigen variant op een zeventiende-eeuws thema of heeft hij met behulp van allerlei zeventiende-eeuwse attributen een eigen ‘vinding’ samengesteld. Er zijn wel enkele foto’s aan te wijzen die vergeleken kunnen worden met een specifiek schilderij. Een voorbeeld is The Cradle (Polak gaf zijn foto’s meestal Engelse titels mee) dat grote overeenkomst vertoont met De Moeder van De Hooch (coll. Staatliche Museen, Berlijn-Dahlem), hoewel het voor De Hooch zo kenmerkende doorkijkje en de heldere opbouw bij Polak ontbreken. Cleaning Day is heel direkt geïnspireerd op Dou’s nisstuk De Dienstmaagd (coll. Buckingham Palace), compleet met jaartalinscriptie op het paneel onder het raam. The Parrot is wat betreft thematiek en arrangering van de figuren te vergelijken met Frans van Mieris’ Dame met papegaai (ca. 1665, coll. Buckingham Palace). Opvallend is dat de foto het spiegelbeeld is van het schilderij; dit treffen we ook bij andere foto’s aan. Een aannemelijke reden voor deze omkering zou in dit geval kunnen zijn dat Polak in zijn atelier het licht van links moest laten komen. De enscenering in een hoekje van het interieur bij het raam is kenmerkend voor de Delftse school. Het bekende The Painter and his Model is op het eerste gezicht sterk verwant met Vermeers Schilderkunst (coll. Kunsthistorisches Museum, Wenen). Compositie, lichtval en enkele attributen zijn dezelfde. Inhoudelijk is er echter een groot verschil. Vermeers model draagt de speciale kledij en attributen die symbolen zijn voor de Roem (trompet, lauwerkrans). Tesamen met de voorwerpen op de tafel wijzen deze op de allegorische betekenis van het schilderij. Polaks model daarentegen is een naakt schildersmodel. Er is niets dat zou kunnen duiden op een diepere betekenis achter dit gewone tafereel in het atelier van een schilder.
Polak had geen voorliefde voor het werk van een bepaalde schilder. Van alle bovengenoemde schilders is wel iets terug te vinden in zijn werk. Duidelijk blijkt een voorkeur voor stijlvolle taferelen in rijke interieurs; geen boerenherbergen in de trant van Adriaan van Ostade. Ook is de amoureuze context die zo typerend is voor een groot deel van de zeventiende-eeuwse schilderkunst bij Polak zo goed als afwezig. Wat de verlichting betreft, werkt Polak niet volgens de zeventiende-eeuwse methode om met ‘spotlights’ accenten te leggen, maar verkiest hij meestal een gelijkmatige verlichting van de scène. Ondanks thematiek en entourage zijn de foto’s onmiskenbaar de geesteskinderen van Polak. Kenmerkend voor zijn werk is de aanwezigheid van allerlei zeventiende-eeuwse elementen en attributen die er te pas en te onpas bij zijn gehaald. Ook het feit dat sommige modellen lachen is een opmerkelijk aspect van Polaks werk. Hierdoor is de verstilde sfeer die het werk van bijvoorbeeld De Hooch en Vermeer zo kenmerkt, ver te zoeken. Tekenend is bijvoorbeeld het verschil tussen de druk geënsceneerde foto The Letter van Polak en De Brief van Vermeer.
Door de vaak vrije manier van combineren van verschillende thema’s en elementen blijkt dat Polak geen weet had van de iconografische betekenis van de zeventiende-eeuwse schilderkunst. Dit kon ook niet aangezien iconografisch onderzoek pas vanaf de jaren dertig van onze eeuw echt op gang kwam. Een treffend voorbeeld van vergissingen die Polak in onwetendheid maakte is The Firstborn, waarop hij een moeder bij een kind in de wieg afbeeldde. Op de voorgrond staat een bakje met kolen waarin een lint ligt te smeulen. Dit is een toespeling op een zeventiende-eeuwse kwakzalversmethode om zwangerschap vast te stellen. Dit motief komt veel voor op schilderijen met het thema ‘jonge vrouw bij dokter’. In de context van moeder met kind, zoals in Polaks foto, is het dus niet op zijn plaats.
Polak maakte het zeventiende-eeuws ogend werk in de periode van 1913 tot 1915. Toen hij in de winter van 1915-’16 definitief naar Zwitserland verhuisde, werd het atelier gesloten. Hoewel hij plannen had in Zwitserland een vergelijkbaar atelier op te zetten, is dat er niet van gekomen. Van de vijfenzeventig a tachtig ‘zeventiende-eeuwse’ foto’s zijn er vijfenzestig verschenen in het door Polak op eigen kosten uitgegeven portfolio Photographs from Life in Old Dutch Costume bij de gerenommeerde uitgever van kunstreproducties Hanfstaengl te München (1923). Hoewel deze uitgave een beperkte oplage had, kreeg zij toch bekendheid door presentatie bij verschillende fotoclubs. Deze vrij elitaire vorm van reproductie sloot aan bij de Kunstfotografie; perfecte drukken voor een kunstminnend publiek. Naast dit portfolio gaf Polak ook ansichtkaartenreproducties uit, die hij jaren later nog uit Zwitserland verstuurde.
Het ‘zeventiende-eeuwse’ werk heeft Polak vooral zijn naamsbekendheid gegeven. Het is jarenlang te zien geweest op vele tentoonstellingen en reproducties ervan verschenen in diverse fotobladen in o.a. Nederland {De Camera, Focus, Lux), Zwitserland en Engeland (met name The Amateur Photographer & Photographic News/Photography). Meer dan in zijn eigen vaderland zijn ze vooral in Engeland lovend ontvangen. Engeland kende, veel meer dan Nederland, een traditie op het gebied van geënsceneerde fotografie met fotografen als O. Rejlander en H.P. Robinson. Dit was zeker één van de redenen waarom Polak zijn foto’s met name naar Engelse tentoonstellingen zond.
Polak is met deze Oudhollandse ensceneringen een vertegenwoordiger van de internationale ‘Kunstfotografie’ van rond de eeuwwisseling en kort daarna, al volgde hij een zijspoor. Polak streefde er bewust naar om fotokunst te maken. Net als Henri Berssenbrugge en vele anderen dacht ook Polak de weg daartoe te vinden in schilderkunstige thematiek. Terwijl echter de meerderheid van de kunstfotografen in Nederland zich toelegde op het maken van artistieke foto’s door middel van (edeldruk) technieken, koos Polak voor enscenering van zijn onderwerp. Internationaal bezien hield een aantal fotografen in die periode zich bezig met vergelijkbare thema’s als Polak. De Amerikaanse fotograaf F. Holland Day ensceneerde grafleggingen en kruisigingen. De Italiaan Guido Rey bootste o.a. neoclassicistische en zeventiende-eeuwse schilderstijlen na. De Amerikaan J.C. Strauss maakte verschillende portretten in de stijl van Frans Hals. Van zowel de Belgen Louis Guichard als van Alexandre is een op Rembrandt geïnspireerde anatomische les bekend. Deze belangstelling van fotografen voor de zeventiende eeuw moet gezien worden in het licht van een hernieuwde belangstelling onder schilders van de negentiende eeuw voor de schilderkunst uit de Gouden Eeuw. Behalve genrestukken in de stijl van de oude meesters ensceneerde Polak ook bijbelse en mythologische onderwerpen, zoals de bizarre foto Holofernes of een vergelijkbare trucagefoto met het hoofd van Johannes de Doper. Polaks foto Allegorie lijkt op de symbolistische schilderkunst geënt te zijn en bevat een symboliek waarbij gedachten aan dood, verleiding en wijsheid elkaar afwisselen. Geheel anders van opvatting maar niet minder geënsceneerd zijn de table-top foto’s die Polak van Chinese godenbeeldjes maakte, een aan Oosterse mystiek refererend onderwerp dat in de schilderkunst van de jaren twintig en dertig van deze eeuw regelmatig is terug te vinden.
Zelfs in Polaks portretten is het realisme dikwijls slechts schijn. In sommige portretten spelen de geportretteerden eerder een rol dan dat er van een zuiver portret sprake is, zoals bijvoorbeeld in het als middeleeuws opgevatte portret Bruges (Bertha Eckstein) en het Rembrandtachtige The Man in Armour (de schilder Mr. O. Socec). Daarnaast heeft Polak echter ook op een zakelijke manier portretten gemaakt, waarin een grote aandacht voor compositie opvalt.
Tijdens zijn vele reizen en verblijven in het buitenland heeft Polak veel gefotografeerd. Met name uit Italië, Engeland en Zwitserland is een groot aantal landschappen en stadsgezichten bekend. „Ik heb honderden landschappen van Italië maar ik heb er geen kleine afdrukken van en op stuk van zaken beteekenen ze niets”, schreef Polak op 4 oktober 1937 aan Henri Berssenbrugge (briefin PKL). Bekende plaatsen als Tivoli en Pompeii ontbreken daarbij niet. Zijn onderwerpkeuze verraadt een opvallende voorkeur voor het kunstmatige landschap, met name fraai aangelegde parken. Beelden en boompartijen waren hem dikwijls behulpzaam bij de opbouw van zijn composities.
In Polaks gehele oeuvre heeft aandacht voor compositie een prominente plaats. Zowel in zijn portretten als in zijn landschappen en stadsgezichten speelt ritmiek van lijnen of van zich herhalende elementen een duidelijke rol. In een architectuurfoto als de Villa Castelli koos Polak voor strenge symmetrie. Ook maakte hij gebruik van verlichting om zijn compositie vorm en diepte te geven.
Polak had een voorkeur voor de fijntonige en goed houdbare platinadruk. Volgens eigen zeggen deed hij tot eind 1915 alle fotografische handelingen zelf: ontwikkelen, afdrukken en retoucheren. Nadat hij vanwege zijn gezondheid naar Zwitserland was verhuist, maakte hij alleen nog de opnamen en liet hij de afwerking aan anderen over. Een zwak punt in zijn werk is soms de scherpte van de afdruk: sommige landschappen en stadsgezichten zijn onscherp zonder dat dat een bedoeling lijkt te hebben of dat het bijdraagt aan de artistieke opvatting van de opname.
Een enkele maal greep Polak nog wel handmatig in het beeld in, zoals in een foto van Pompeii, waar een ingetekende rookpluim uit de Vesuvius opstijgt. Al dan niet bewust zo geënsceneerd lijkt deze rookpluim uit de handen van het beeld op de voorgrond te komen.
In een groot deel van zijn oeuvre manifesteert Polak zich als de betere amateurfotograaf. De onderwerpen die hij tijdens zijn vele reizen vastlegde, wijken over het algemeen niet af van de foto’s die in die tijd ten gunste van het toerisme in de handel werden gebracht.
Belangrijker is ontegenzeggelijk zijn nalatenschap van ‘oud-Hollandse’ genrescènes en symbolische en bijbelse taferelen. Daarin toont hij zich, voor wat de Nederlandse fotografie betreft, een eenling. Ten tijde van de Nieuwe Fotografie en ook in de naoorlogse jaren werd dit werk scherp afgekeurd als te gekunsteld en oneigen aan het medium fotografie. Deze houding wordt treffend geïllustreerd in een uitspraak van de fotohistoricus Helmut Gernsheim in zijn boek A Concise History of Photography: „With such aberrations of taste the Dutch amateur photographer Richard Polak, the Americans J.C. Strauss, F. Holland Day, (…) won their laurels.” Nu in het afgelopen decennium manipulatie een geaccepteerd fotografisch beeldmiddel is geworden en geënsceneerde fotografie een eigen plaats heeft verworven, bekijkt men ook het werk van Polak met andere ogen.
Documentatie
Primaire bibliografie
Prentbriefkaartenboekje van Romeinse baden te Gstaad, Gstaad (Jacques Naegeli) z.j..
Photographic help for the Prince of Wales’ National Relief Fund (ingezonden brief), in Sinclair Sign-Post 1914.
Catalogus Exhibition of Pictorial Photographs, Londen (The A.P. Little Gallery) 1915.
Hoe ik de fotografie opvat, in Lux 30 (1 maart 1919) 5, p. 93-98 (met foto’s).
Photographs from Life in Old Dutch Costume, München (Hanfstaengl) 1923.
De London salon (ingezonden brief), in De Camera 15 (1923), p. 173.
De Fototentoonstelling te Genève (Brief van een Zwitsersch ‘Lux’-vriend), in Lux 34 (1923), p. 210-212.
Little One-man shows. no. 11. Richard Polak, in The Amateur Photographer & Photography 15 oktober 1924, p. 375.
foto’s in:
The Graphic 13 december 1913, p. 1130.
The Sphere 5 juli 1919.
The Graphic 20 september 1919.
Camera. Photographic Journal of America 1922, p.416.
Bedrijfsfotografie 4 (28 september 1922) 20, p. 439, 453.
Il Corriere Fotografica 1924/1925.
Camera, lllustrierte Monatsschrift fü̈r die gesamte Photographie 3 (1925) 7.
Camera. lllustrierte Monatsschrift fü̈r die gesamte Photographie 3 (1925) 8.
Camera. lllustrierte Monatsschrift fü̈r die gesamte Photographie 3 (1925) 11.
Bedrijfsfotografie 13 (1931) 5, p. 85-88.
Foto 13 (maart 1958) 3, p. 83.
Claude Magelhaes (samenstelling), Nederlandse fotografie. De eerste honderd jaar, Utrecht/Antwerpen (Bruna & Zoon) 1969, pl. 58.
in The Amateur Photographer & Photographic News:
22 september 1913, p. 273.
31 augustus 1914, p. 198.
12 oktober 1914, p. 340.
19 oktober 1914, p. 376.
26 oktober 1914, p. 396.
61 (21 juni 1915) 1603, p. 502-503.
61 (28 juni 1915) 1604, p. 522-523.
62 (5 juli 1915) 1605, p. 15.
21 februari 1916.
20 november 1916, p. 414.
18 december 1916, p.486.
1 oktober 1917, p. 217.
67 (14 januari 1918) 1737, p. 25.
67 (18 maart 1918) 1746, p. 168.
in The Amateur Photographer & Photography:
46 (2 oktober 1918) 1560.
19 februari 1919.
17 september 1919.
1 december 1920.
(21 september 1921) 1715, p. 235.
(11 januari 1922) 1731.
15 oktober 1924.
in De Camera:
5 (1913) 24, bijlage.
7 (194), p. 11, 187.
7 (1915), p. 211.
10 (1918), p. 207.
16 (1 maart 1924) 8, p. 103.
in Focus:
1 (10 februari 1914) 5, bijlage.
1 (10 juli 1914) 18, bijlage.
1 (20 februari 1915) 32/33, na p. 262.
2 (10 juli 1915) 10/11, na p. 80.
4 (10 april 1917) 1, p. 9-12.
8 (11 augustus 1921) 16, p. 344-349.
31 (26 oktober 1946) 21/22, p. 322.
in Lux:
31 (15 juni 1920) 12.
32 (1921), p. 321-324.
33 (1922), p. 1-4.
34 (1923), p. 101-104.
34 (1923), p. 181-183.
35 (1924), p. 81.
36 (1925), p. 1-4.
Secundaire bibliografie
Auteur onbekend, Richard Polak. „Terug van de markt”, in Panorama (8 juli 1915) 55, p. 2.
F.J. Mortimer, Pictorial history & the camera, in Country Life 38 (23 oktober 1915) 981.
Auteur onbekend (= F.C. Tilney), A Picture of the Week. The Cradle. By Richard Polak, in The Amateur Photographer & Photography 46 (2 oktober 1918) 1560, p. 349.
F.C. Tilney, A Picture of the Week. A Merry Party. By R. Polak, in The Amateur Photographer & Photography (15 september 1920).
Auteur onbekend, A photographic Who’s Who, in The Amateur Photographer & Photography 54 (5 juli 1922) 1756, p. 1-2.
Auteur onbekend, Unsere Bilder, in Camera. Illustrierte Monatsschrift für die gesamte Photographie 3 (februari 1925) 8.
Auteur onbekend, Au Salon International de Photographie a Paris. Richard Polak, in Les Artistes d’Aujourd’hui 15 november 1926.
Auteur onbekend, Richard Polak, in Revue du vrai et du beau 25 november 1926.
Auteur onbekend, Richard Polak, in La Revue Moderne 15 december 1926.
Auteur onbekend, Veertig jaren fotografie. Gedenkboekje uitgegeven door de Nederlandsche Amateur-Fotografen-Vereeniging ter gelegenheid van haar veertig jarig jubileum 7 sept.-5 nov. 1927, Amsterdam 1927, p. 98, 101.
F.C. Tilney, The principles of photographic pictorialism, Boston (American Photographic Publishing Co.) 1930, p. 16, 129, 131.
Auteur onbekend, Bij de platen, Bedrijfsfotografie 13 (6 maart 1931) 5, p. 78-79.
R.d.C, Croix-Rouge Lausannoise. Une exposition de photographie a la Galerie Bollag, in Gazette de Lausanne 2 december 1941.
Aug. Grégoire, Honderd jaar fotografie, Bloemendaal (Focus) 1948, p. 30, 35-37.
Helmut Gernsheim, Creative Photography. Aesthetic trends 1839-1960, London (Faber and Faber Limited) 1962, p. 131-134.
Helmut Gernsheim en Alison Gernsheim, A concise history of photography, Londen (Thames and Hudson) 1965, p. 188 (2de herz. dr., 1971, p. 187-188).
Helmut Gernsheim en Alison Gernsheim, The history of photography. From the camera obscura to the beginning of the modern era, Londen (Thames and Hudson) 1969, p. 465.
Catalogus tent. Masterpiece. Treasures from the Collection of The Royal Photographic Society Arts Council 1971-72, Londen 1971.
Cecil Beaton en Gail Buckland, The Magie Image. The genius of photography from 1839 to the present day, Londen (Weidenfeld and Nicolson) 1975, p. 119.
Erika Billeter, Malerei und Photographie im Dialog. Von 1840 bis Heute, Bern (Benteli Verlag) 1977, p. 209.
Patrick Daniels, Early Photography, Londen/New York 1978, p. 74.
Ingeborg Th. Leijerzapf (red.), Fotografie in Nederland 1839-1920, Den Haag (Staatsuitgeverij) 1978, p. 9, 79, 103 (met foto’s).
Flip Bool en Kees Broos (red.), Fotografie in Nederland 1920-1940, Den Haag (Staatsuitgeverij) 1979, p. 24, 27, 156.
Torn Hopkinson, Treasures of the Royal Photographic Society 1839-1919, Londen (Heinemann/Royal Photographic Society) 1980, p. 35, 190-192.
Catalogus tent. Zien en gezien worden. Fotografische zelfbespiegeling in Nederland van ca. 1840 tot heden, Nijmegen (Nijmeegs Museum ‘Commanderie van Sint-Jan’) 1983, p. 91.
Naomi Rosenblum, A world history of photography, New York (Abbeville Press) 1984, p. 304, 307.
G. Stilagyi, Europai körkep. A fényképezés néhany évtizede Hollandiaban, in Foto (Budapest) 31 (1984), p. 116-119.
Aaron Scharf, Art and Photography, New York (Penguin Books) 1986, p. 240, 368.
Ingeborg Th. Leijerzapf (red.), Het Fotografisch Museum van Auguste Grégoire. Een vroege Nederlandse fotocollectie, Den Haag (SDU) 1989, p. 19, 31, 41, 43, 150-156, 192 (met foto’s).
in The Amateur Photographer & Photographic News:
Auteur onbekend, London Salon of Photography, 61 (8 februari 1915) 1584.
Auteur onbekend, The Polak exhibition at „The A.P.” Little Gallery, 61 (14 juni 1915) 1602.
Auteur onbekend, Help for the Red Cross, 61 (21 juni 1915) 1603, p. 494.
Anthony Guest, Richard Polak’s exhibition at the Little Gallery, 61 (21 juni 1915) 1603, p. 500.
Anthony Guest, The London Salon of Photography: Colonial and Foreign Contributions. Second notice, 62 (4 oktober 1915) 1618, p. 272.
Anthony Guest, Dutch pictorial work at the Camera Club, 62 (4 oktober 1915) 1618, p.283.
in British Journal of Photography:
Auteur onbekend, The Royal Photographic Society’s exhibition, 29 augustus 1913.
Auteur onbekend, The London Salon of Photography, 12 september 1913.
Auteur onbekend, Pictorial Photographs by Richard Polak, of Rotterdam, 18 juni 1915.
F.C. Tilney, (tentoonstellingskritiek), 27 augustus 1915.
Auteur onbekend, London Salon of Photography, 24 september 1915, p. 620.
Auteur onbekend, Exhibitions. The Camera Club, 1 oktober 1915.
Auteur onbekend, The Royal Photographic Society’s Exhibition, 25 augustus 1916.
F.C. Tilney, (tentoonstellingskritiek), 14 september 1923.
F.C. Tilney, Exhibitions. The Dutch genre of Richard Polak, 18 januari 1924, p. 35.
in De Camera:
Auteur onbekend, Tentoonstellingen, 5 (1913), p.205.
H. de Boer, De vierde Delftsche foto-salon, 5 (1913), p. 207-209.
Bernard F. Eilers, De tweede jaarlijksche tentoonstelling van fotowerken der N.A.F.V. te Amsterdam, 7 (1914), p. 2-5.
C. V. Jr. (= C. Vreedenburgh Jr.), De man en zijn werk: Rich. Polak, 7 (1914) , p. 31-34 (met foto’s).
Auteur onbekend, Wat ons interesseert, 7 (1914), p. 79.
Auteur onbekend, Onze werkers in het buitenland, 7 (1915), p. 156.
Auteur onbekend, Richard Polak in Londen, 7 (1915), p. 170.
L.E. Kos, Het persoonlijke in het portret, 7 (1915), p. 171-173 (met foto’s).
Bernard F. Eilers, De fotosalon der N.A.F.V., 8 (1915), p.15-16.
Auteur onbekend, Bij onze illustraties, 10 (1918), p. 207.
Auteur onbekend, De London Salon, 14 (1922), p. 208.
Auteur onbekend, Bij de illustraties. Het Gebaar, 16 (1924) 8, p. 102.
Auteur onbekend, Bij onze illustraties. Berssenbrugge’s werk, 16 (1924) 14, p. 190.
Auteur onbekend, De Londensche Foto-Salon, 16 (1924) 21, p. 287-288.
in Focus:
Auteur onbekend, Ons matglas, 1 (20 februari 1914) 5, p. 43-44.
Auteur onbekend, Ons matglas, 1 (10 juli 1914) 19, p. 209.
H. de Boer, De tweede ‘jaarlijksche’ der N.A.F.V. te Amsterdam, 1 (10 november 1914) 26, p. 293-294.
Auteur onbekend, Onze platen, 1 (20 februari 1915) 32/33, p. 356
Auteur onbekend, Rich. Polak te Londen, 2 (25 juni 1915) 9, p.65.
Auteur onbekend, Richard Polak’s tentoonstelling in „The A.Ph. Little Gallery”, 2 (10 juli 1915) 10/11, p. 83.
Anthony Guest, Hollandsche fotokunst te Londen, 2 (10 oktober 1915) 19/20, p. 152-153.
A.B. (= Adriaan Boer), De derde jaarlijksche nationale tentoonstelling van fotowerken te Amsterdam, 2 (10 november 1915) 22/23, p. 174-175.
B., de, De tentoonstelling der Ned. Amateur-Fotografen Ver. te Amsterdam, 2 (25 november 1915) 24, p. 184-185.
Auteur onbekend, R. Polak in Country Life, 2 (24 december 1915) 27, p. 204.
Auteur onbekend, Onze platen, 4 (10 april 1917) 1, p. 2.
Auteur onbekend, Onze platen, 8 (11 augustus 1921) 16, p. 336.
Auteur onbekend, Hollanders buiten, 8 (6 oktober 1921) 19, p. 434.
Auteur onbekend, Fotografie-tentoonstelling te Genève, 10 (31 mei 1923) 11, p. 255.
Auteur onbekend, Richard Polak’s oeuvre, 10 (15 november 1923) 23, p. 590-591.
Tuinzing, Wazige foto’s, een symptoom van gezichtsstoornissen of erger?, 11(13 november 1924) 23, p. 616.
Bernard F. Eilers, Over wazige foto’s, 11 (27 november 1924) 24, p. 642.
A.B. ( = Adriaan Boer), Het Hollandsche werk op den fotosalon te Arnhem, 13 (29 mei 1926) 11, p. 275-279.
Auteur onbekend, Coll. Heliogravures Richard Polak, 13 (13 november 1926) 23, p. 592.
Auteur onbekend, Werk van Richard Polak, 16 (22 juni 1929) 13, p. 342.
A.B. (= Adriaan Boer), De Focus fotosalon 1939. Een waardeerende beschouwing van het aanwezige werk. III, 26 (28 oktober 1939) 22, p. 650-651.
Auteur onbekend, Analyse der platen, 31 (26 oktober 1946) 21/22, p. 316.
in Lux:
Cornelis Veth, De vierde jaarlijksche Delftse fotosalon in Amsterdam, 24 (1 december 1913) 23, p. 521-526 (met foto’s).
Cornelis Veth, Derde jaarlijksche tentoonstelling van fotowerken der N.A.F.V., 26 (15 november 1915) 22, p. 460-463.
Auteur onbekend, Richard Polak’s werk op deLondon Salon of Photography, 29 (1918), p. 479-480.
J.R.A. Schouten, Boekbeoordeeling. Photograms of the Year 1921, 33 (1922), p. 18-19.
Auteur onbekend, Photograms of the Year 1922, 34 (1923), p. 18-19.
J.R.A. Schouten, Boekbeoordeeling. Photographs from Life in Old Dutch Costume, 34 (1923), p. 455-456.
J.R.A. Schouten, Richard Polak en zijn werk, 35 (1924), p. 86.
Auteur onbekend, Rich. Polak en Berssenbrugge te Rotterdam, 35 (1924), p. 242.
Auteur onbekend, Bij de illustraties van Richard Polak, 36 (1925), p. 21.
in Photograms of the Year:
F.C. Tilney, The Exhibitions. The Royal Photographic Society’s Exhibition at the Royal Society of British Artists. The London Salon of Photography at the Galleries of the Royal Society of Painters in Water Colours, 1913, p. 17-22.
F.C. Tilney, Observations on some pictures of the year, 1914, p. 11-19.
F.C. Tilney, Observations on some pictures of the year, 1915, p. 8-15.
W.R. Bland, Observations on some pictures of the year, 1916, p. 10-18.
W.R. Bland, Observations on some pictures of the year, 1917/1918, p. 8-18.
W.R. Bland, Observations on some pictures of the year, 1918, p.8-15.
F.C. Tilney, Some pictures of the year, a critical causerie, 1919, p. 24-32.
F.C. Tilney, Some pictures of the year, critical notes, 1920 p. 28-34.
F.C. Tilney, Pictorial Photography in 1921, 1921, p. 17-22.
F.C. Tilney, Pictorial Photography in 1922, 1922, p. 17-24.
Lidmaatschappen
The London Salon of Photography, vanaf 1915.
Photo Club de Lausanne, erelid vanaf 1939.
Onderscheidingen
1923 Eerste Prijs, Exposition Nationale de Photographie, afd. foto’s op papier, Genève.
1946 Zilveren Erkentelijkheidsmedaille wegens zijn verdiensten voor de Nederlandsche zaak, toegekend door het Minister van Buitenlandsche Zaken.
1950 Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Tentoonstellingen
1909 (g) Dresden, Internationale Photographische Ausstellung.
voor 1911 (g) Londen, Royal Photographic Society.
1913 (g) Londen, Galleries of the Royal Society of Painters in Water Colours, The London Salon of Photography.
1913 (g) Delft, Stads Doelen, Vierde Jaarlijksche Delftsche Foto-salon.
1913 (g) Amsterdam, Gebouw „Lux” der NAFV, Vierde Jaarlijksche Delftsche Foto-salon.
1913 (g) Londen, Royal Photographic Society.
1914 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1914 (g) Londen, Gallery of the Royal Society of British Artists, The Fifty-ninth Annual Exhibition (Royal Photographic Society).
1914 (g) Amsterdam, Gebouw Lux der NAFV, Tweede jaarlijksche tentoonstelling van fotowerken.
1915 (e) Londen, Amateur Photographer Little Gallery (rondreizende tentoonstelling door Engeland en Amerika).
1915 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1915 (g) Londen, Royal Photographic Society.
1915 (g) Londen, The Camera Club (17, John Street), Nederlandsche Club voor Fotokunst.
1915 (g) Amsterdam, Gebouw Heystee, Derde Jaarlijksche Tentoonstelling van Fotowerken (NAFV).
1916 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1916 (g) Londen, Royal Photographic Society.
1917 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1918 (g) Rotterdam, Gebouw van de Kunstkring (Witte de Withstraat), (AFV Rotterdam).
1918 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1918 (g) Londen, Royal Photographic Society.
1919 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1920 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1921 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1922 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1923 (g) Genève, Palais Electoral, Exposition Nationale de Photographie.
1923 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1924 (e) Londen, Royal Photographic Society’s Gallery.
1924 (e) New York, Camera Club.
1924 (g) Rotterdam, Clublokaal AFV Rotterdam, (BNAFV).
1924 (g) Londen, Galleries of the Royal Society of Painters in Water Colours, The London Salon of Photography.
1925 (g) Londen, Galleries of the Royal Society of Painters in Water Colours, The London Salon of Photography.
1925 (g) Utrecht, Jaarbeurs, (Ver. Oud-Utrecht en UAFV).
1925 (g) Turijn, Internationale fototentoonstelling.
1926 (g) Parijs, (Rue de Clichy), Salon Internationale de la Photographie.
1926 (g) Arnhem, Korenbeurs, (BNAFV).
1926 (g) Utrecht, (Oud Utrecht).
1933 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1936 (g) Amsterdam, Tweede Internationale Focus Fotosalon.
1936 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1937 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1937 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, Derde Internationale Focus Fotosalon.
1939 (g) Den Haag, Gemeentearchief, Honderd jaar fotografie.
1939 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1939 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, Vijfde Internationale Focus Fotosalon.
1941 (g) Lausanne, (Rue de la Tour), (Photo Club de Lausanne).
1941 (e) Lausanne, Gallerie Bollag (Rue Etraz 3).
1946 (g) Londen, The London Salon of Photography.
1946 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, Zesde Internationale Focus Fotosalon.
1953 (g) Londen, The Science Museum en The Society’s House, The Royal Photographic Society. Centenary Exhibition (1853-1953).
1953 (g) Leiden, Prentenkabinet van de Rijksuniversiteit Leiden, Een Eeuw Fotografie.
1956 (g) Johannesburg, 9th Witwatersrand International Salon of Photography.
1969 (g) Den Bosch, Noordbrabants Museum, Nederlandse Fotografie, de eerste honderd jaar (rondreizende tentoonstelling).
1978 (g) Leiden, Stedelijk Museum De Lakenhal, Belicht verleden. Fotografie in Nederland 1839-1920 (rondreizende tentoonstelling).
1979 (g) Den Haag, Gemeentemuseum, Foto 20-40.
1989 (g) Gouda, Stedelijk Museum Het Catharina Gasthuis, Het Fotografisch Museum van Auguste Grégoire.
Bronnen
Leiden, Ingrid Grootes (ongepubliceerde doctoraalscriptie: Richard Polak (1870-1956). Een kunstfotograaf en de zeventiende eeuw, april 1989).
Leiden, Prentenkabinet, bibliotheek en documentatiebestand (o.a. knipselalbum van Richard Polak).
Collecties
Antwerpen, Provinciaal Museum voor Fotografie.
Leiden, Prentenkabinet van de Rijksuniversiteit Leiden.
Londen, The Royal Photographic Society.
Washington, Smithsonian Institution.
Auteursrechten
De auteursrechten op het fotografisch oeuvre van Richard Polak berusten bij mogelijke erfgenamen (gegevens ontbreken).