Truus Haasbroek-Hessels
Ingeborg Th. Leijerzapf
Extract
Truus Haasbroek-Hessels was in de jaren dertig een begaafde amateurfotografe. Zij was een stimulerende persoonlijkheid in het verenigingsleven van de NAFV. Haar oeuvre bestaat uit stillevens, stadsgezichten en landschappen, behalve in bromidedruk ook uitgevoerd in broomverfdruk, oliedruk en pigmo-overdruk: edeldrukprocédés waarin Truus Haasbroek een specialiste was.
Biografie
|
1898 |
Guurtje (Truus) Hessels wordt op 1 februari geboren te Amsterdam. |
|
1925 |
Zij huwt met Nicolaas Dirk Haasbroek, aanvankelijk werkzaam bij het Amsterdams kadaster, later lector aan de TH te Delft. |
|
ca. 1925-‘30 |
Truus krijgt schilderlessen van de schildergraficus J.J. Aarts, directeur van de Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam. |
|
Vermoedelijk begint zij ook in deze periode te fotograferen. |
|
|
1931-‘33 |
Haar deelname aan de Focusprijsvraag ‘Lente’ betekent een bevordering van focusklasse B (junioren) naar Focusklasse A (senioren). De prijsvraag ‘Tegenlicht’ in 1932 brengt haar in de Focusmeesterklasse. In 1933 bereikt zij in de NAFV eveneens de meesterklasse. Haar echtgenoot wordt in 1933 uit betrokkenheid met de vereniging penningmeester van de NAFV en blijft in deze functie tot 22 december 1937. Hij fotografeert zelf niet. |
|
1934 |
Zij krijgt haar eerste privé-tentoonstelling in het NAFV-gebouw in Amsterdam. |
|
1935-‘40 |
Na haar ‘bliksemcarrière’ in de NAFV gaat Truus Haasbroek een actieve en stimulerende rol spelen in de organisatie van deze vereniging en in de educatie van volgende generaties amateurfotografen. Zij houdt talrijke lezingen voor diverse verenigingen. Daarnaast treedt zij zeer vaak op als jurylid bij wedstrijden, dikwijls samen met haar goede vriend Bernard Eilers. Vanaf 1935 geeft zij voor de NAFV cursussen in broomverf- en oliedrukken en zij leidt regelmatig clubtochten. Eveneens in 1935 wordt zij lid van de tentoonstellingscommissie van de NAFV. |
|
In deze periode maakt zij ook enige buitenlandse reizen, onder meer naar Bretagne en enkele malen naar Italië, waar zij – getuige haar foto’s – Rome, Venetië, Siena en een aantal kleine plaatsen bezoekt. |
|
|
Haar echtgenoot is in 1939 enige tijd waarnemend voorzitter van de NAFV. |
|
|
1937 |
Samen met Henri Berssenbrugge en Bernard Eilers maakt zij deel uit van de jury voor de tentoonstelling Gouden Fotoschouw ter ere van het jubileum van de NAFV. |
|
1940 |
Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog maakt een einde aan de fotografische activiteiten van Truus Haasbroek. De materialen voor de door haar gebezigde edeldrukprocédés zijn niet meer te krijgen. |
|
Zij keert terug naar de schilderkunst; af en toe boetseert zij ook. |
|
|
1945-‘67 |
Incidenteel en dan uitsluitend op uitnodiging stuurt zij haar foto’s naar tentoonstellingen. |
|
1947 |
Truus Haasbroek wordt erelid van de NAFV bij het zestigjarig bestaan van deze vereniging. |
|
1976 |
Op 27 februari overlijdt Truus Haasbroek-Hessels in Rijswijk (Z-H). |
Beschouwing
„Zij is volgens mij wel de beste Amateur en Amatrice van Nederland”, schreef de fotograaf Johan Huijsen op 22 mei 1956 in een brief aan het Leidse Prentenkabinet.
De fotografie van Truus Haasbroek-Hessels behoort voornamelijk tot de fotografische richting die sinds de eeuwwisseling streefde naar ‘schilderkunstige’ schoonheid en daartoe gebruik maakte van edeldrukprocédés en aan de schilderkunst ontleende thematiek: de kunstfotografie. Haar werk vormt echter een fijnzinnige, reeds door nieuwe stromingen getoucheerde variant die model kan staan voor de oeuvres van diverse collega-amateurfotografen uit de jaren dertig.
Als fotografe was Truus autodidact. De techniek maakte zij zich in de praktijk eigen, al zal zij zeker in de loop der jaren nuttige aanwijzingen hebben gehad van twee vakfotografen die nauwe banden hadden met de NAFV en tot haar persoonlijke vriendenkring behoorden: Bernard Eilers en Johan Huijsen. Enige olie- en broomverfdrukken maakte zij samen met Huijsen. De basis om een goed fotografe te worden, was toen waarschijnlijk al gelegd met haar andere hobby, het schilderen. Niet alleen kwam haar vaardigheid met het penseel haar zeer van pas bij het maken van afdrukken in edele procédés, maar door het schilderen leerde zij ook componeren. Van de schilder en graficus Johan Aarts kreeg zij op dat gebied adviezen.
Truus heeft het schilderen en fotograferen nooit tot haar professie gemaakt; zij behoefde er niet mee in haar levensonderhoud te voorzien.
Als gereedschap voor haar fotografie gebruikte Truus een Dalmeyer reflexcamera voor 9X12 cm glasnegatieven en een 6,5 X 9 cm Zeiss Miroflex, verder retoucheerpenselen en broomverfkwasten, die zij nodig had voor de diverse edeldrukprocédés die zij beoefende. Zij ontwikkelde zich tot een knappe specialiste in de technieken van broomverf- of pigmodruk, broomolieen broomverf-overdruk. Ook de techniek van het afdrukken op bromidepapier zette zij door haar vaardigheid in de retoucheerkunst geheel naar haar hand.
Vormgeven was voor Truus Haasbroek in de eerste plaats: schoonheid creëren volgens academische compositie- en perspectiefregels. Zij bewees in de korte artikelen die zij voor Focus schreef, goed op de hoogte te zijn met deze regels uit de schilderkunst. De kern van haar visie op vormgeven is – het klinkt clichématig, maar is essentieel – een uitgebalanceerde compositie en belichting. Zij zorgde voor evenwicht tussen de in haar foto’s aanwezige objecten door een weloverwogen standpunt te kiezen of, wanneer dat niet mogelijk was, door manipulatieve ingrepen in het beeld. Een illustratief voorbeeld van dit laatste is een opname van een poortgebouw en straat in Vannes, Bretagne. Toen zij de opname maakte, liep een vrouw met manden voor de rechter pilaster van het poortgebouw. De rechterhelft van de foto is tamelijk rijk gestoffeerd met attributen en personages, terwijl de linker helft bijna leeg is. Truus was van mening dat de vrouw met manden beter meer naar links in het beeld geplaatst kon worden. Zij maakte een diapositief van de foto en maakte daarvan weer twee negatiefafdrukken op papier. Een van deze negatieven gebruikte zij om de vrouw weg te retoucheren en het poortgebouw en achtergrond op deze ‘vrijgekomen’ plaats in te vullen met potlood; uit het andere papieren negatief knipte zij het vrouwenfiguurtje, met schaduw en al, en monteerde haar in het geretoucheerde andere negatief. Dit ‘nieuwe’ negatief drukte zij vervolgens af in broomverfdruk-techniek. De ingreep is zo kundig gedaan dat deze met het blote oog slechts met moeite zichtbaar is. Truus Haasbroek bereikte in ieder geval haar doel: de compositie heeft erdoor gewonnen.
Niet al haar foto’s zijn met behulp van dergelijke ingrepen tot stand gekomen. Soms werd met wat eenvoudige retouche volstaan, met name in de wolkenpartijen van landschapsfoto’s. Ook bevinden zich niet-gemanipuleerde foto’s in haar oeuvre: prachtige stillevens, vakkundig gecomponeerd en belicht. In de behandeling van deze stillevens – of het nu bloemen, uien of een mand met champignons en paprika’s zijn – gaf Truus Haasbroek er blijk van oog te hebben voor lichtcontrasten, details en textuur van de voorwerpen. Zij maakt daarbij gebruik van verrassende camerastandpunten. Met name uit deze stillevenfoto’s blijkt dat zij aan de opvattingen van de Nieuwe Fotografie aandacht had besteed en deze op een persoonlijke manier in haar eigen opvattingen incorporeerde.
De thema’s die Truus Haasbroek voor haar fotografie koos, hebben evenals haar vormgeving te maken met haar streven naar rust en schoonheid. Vooral het stilleven had haar bijzondere aandacht, maar ook landschappen en pittoreske plekjes in de stad konden haar boeien. Mensen spelen meestal geen opvallende rol in deze foto’s, des te meer echter stemming, sfeer en ritme: de stilte van een Amsterdamse gracht in de winter, drie Bretonse vrouwen op een markt, ganzen in de nevelige ochtendzon of de voorstevens van Venetiaanse gondels. Het is de thematiek van de amateurfotografie die enerzijds het ‘voorrecht’ heeft vrij te zijn in onderwerpkeuze, anderzijds toch sterk – en soms zelfs bijna dogmatisch – gebonden is aan de thematiek van de schilderkunst. Deze amateurfotografengeneratie van de jaren dertig volgt echter niet zozeer de eigentijdse avantgarde van ‘Nieuw-Zakelijken’, maar richt zich veeleer op de nabloei van impressionistische en expressionistische schilderkunst. Truus Haasbroeks en ook Johan Huijsens foto’s van Amsterdamse grachten in de sneeuw komen bijvoorbeeld sterk overeen met eigentijdse prenten van Frans Everbag: beide grijpen onmiddellijk terug op de verstilde etsen van Willem Witsen. Het stilleven is niet alleen in de amateurfotografie, maar ook in de schilderkunst van de jaren twintig en dertig een geliefd thema. Vazen of gemberpotten met bloemen, soms in combinatie met kleine porseleinen of aardewerk ‘godjes’ komen niet alleen voor op de foto’s van Truus Haasbroek, Henk Mersel of K.H. Idema, maar ook in de schilderijen van bijvoorbeeld Raoul Hynckes, Kees Verwey of Hendrik Werkman.
Het fotografisch werk van Truus Haasbroek onderscheidt zich niet door een spectaculaire nieuwe visie. Thematisch, technisch, compositorisch èn ideologisch past het geheel in de traditie die de amateurfotografen en een groot deel van de vakfotografen sedert het begin van de eeuw hebben opgebouwd. Truus Haasbroek bewees dat het technisch, artistiek en intellectueel niveau van de amateurfotografie in de jaren dertig een vergelijking met werk van beroepsfotografen als Bernard Eilers, Johan Huijsen of Francis Kramer probleemloos kon doorstaan.
Binnen het verenigingsleven van de Nederlandse amateurfotografie en in het bijzonder binnen de NAFV heeft Truus Haasbroek-Hessels zich ontplooid tot een vooraanstaand amateurfotografe, die zowel door de kwaliteit van haar werk als door haar talrijke activiteiten binnen deze kringen van zich deed spreken. Haar betekenis voor de NAFV werd in 1947 onderstreept met de toekenning van het erelidmaatschap.
Documentatie
Primaire bibliografie
Hoe de foto ontstond, in Focus 20 (1933) 6, p. 168-169.
Een praatje over het fotograferen van stillevens en bloemen, in Focus 20 (1933) 13, p. 378-380.
Het ‘machientje’ voor beginners uit den booze (de kleine camera. Voor of tegen?), in Focus 21 (1934) 16, p. 456.
Hapert er wat aan de Nederl. Amateur Fotografie?, in Focus 23 (1936) 3, p. 67-68.
Het voorspel van een wedstrijd, in Focus 23 (1936) 15, p. 437.
Kerstsalon der A.A.F.V., in Focus 24 (1937) 1, p. 11.
Het Oliedruk-procédé, in Focus 24 (1937) 13, p. 347-349.
Beschouwing over den 4den Amsterdamschen Kerstsalon der A.A.F.V., in Focus 25 (1938) 2, p. 38-39.
Vorm en inhoud van fotografisch werk, in Focus 26 (1939) 1,p. 14-15.
Zesde Amsterdamsche Kerstsalon der A.A.F.V., in Focus 27 (1940) 2, p. 57-59.
“t Ongrijpbare’, in Focus 27 (1940) 6, p. 170-171.
foto’s in:
Lux-De Camera 43 (1932) 12, p. 191.
Lux-De Camera 44 (1933) 7, p. 104.
Die Galerie 1 (1933) 4, plaat 74.
Die Galerie 2 (1934) 9, plaat 169.
Cosmorama 1934, proefnummer, plaat 169.
Bedrijfsfotografie 16 (1934) 3, p. 46.
Bedrijfsfotografie 19, p. 302.
Het Veerwerk 1937, p. 201.
Mr. Ch.P. van Eeghen e.a., De Tuin van Amsterdam, Amsterdam (Uitg. Strengholt) 1939, p. 36, 37, 49, 62.
NRC-Handelsblad 7 januari 1980.
in Focus:
17 (1930) 14, p. 376.
18 (1935) 3, p. 76.
18 (1935) 9, p. 253.
18 (1935) 13, p. 363-364.
18 (1935) 16, p. 452.
18 (1935) 26, p. 739.
19 (1932) 1, p. 17.
19 (1932) 6, p. 176.
19 (1932) 16, p. 473.
19 (1932) 24, p. 711.
20 (1933) 5, p. 141.
20 (1933) 11, p. 327.
21 (1934) 10, p. 283.
23 (1936) 6, p. 174.
23 (1936) 14, p. 415.
24 (1937) 6, p. 153.
24 (1937) 8, p. 221.
24 (1937) 24, p. 676.
25 (1938) 11, p. 328.
26 (1939) 12, p. 368-369.
26 (1939) 26, p. 794.
27 (1940) 1, p. 17.
27 (1940) 9, p. 263.
29 (1942) 12, p. 229.
31 (1946) 13/14, p. 196.
33 (1948) 15, p. 276.
Secundaire bibliografie
Auteur onbekend, Focus-prijsvraag: ‘vrije onderwerpen’, juni, in Focus 17 (1930) 12, p. 308.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 17 (1930) 14, p. 359.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 18 (1931) 3, p. 61.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 18 (1931) 9, p. 237-238.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 18 (1931) 13, p. 353.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 18 (1931) 16, p. 437.
A.B. (= Adriaan Boer), De Fotoschouw der N.A.F.V. II, in Focus 18 (1931) 23, p. 642.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 18 (1931) 26, p. 727.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 19 (1932) 1, p. 1; 6, p. 161.
Adr.B., De Fotokunstsalon van ‘klank en beeld’, in Focus 19 (1932) 9, p. 260.
Auteur onbekend, Onze platen, in Lux-De Camera 43 (1932) 11, p. 173.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 19 (1932) 16, p. 461; 24, p. 699.
Auteur onbekend, Bij de platen ‘tegenlicht’, in Focus 20 (1933) 5, p. 129.
Auteur onbekend, Jubileumtentoonstelling Kennemer Fotokring, in Focus 20 (1933) 7, p. 194.
Adr.B., Jubileum-tentoonstelling van den Kennemer Fotokring, in Focus 20 (1933) 7, p. 202.
F.G., De Haarlemsche jubileums-tentoonstelling, in Lux-De Camera 44 (1933) 7, p. 95.
Auteur onbekend, Bij de platen uit den wedstrijd ‘Vrije Onderwerpen’ der N.A.F.V., in Focus 20 (1933) 11, p. 317.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Bedrijfsfotografie 16 (1934) 3, p. 39.
Auteur onbekend, Bij de platen, in Focus 21 (1934) 10, p. 268.
Auteur onbekend, Mevrouw Haasbroek-Hessels, éénpersoons tentoonstelling, in Focus 21 (1934) 24, p. 664-665.
G. Jorna, Verslag van vergadering van 7 november ’34, in Focus 21 (1934) 24, p. 689-690.
A.P.W. van Dalsum, De jaarlijksche wisselprijs ter herinnering aan de Ned. Club voor Fotokunst, jaar 1934, in Focus 22 (1935) 3, p. 69.
Th. Boogaard, Haagsche A.F.V., in Focus 22 (1935) 4, p. 92.
A.B., Fotoschouw N.A.F.V. op ‘mooi Nederland’, in Focus 22 (1935) 11, p. 313.
D.W. v.d. Weel, Verslag vergadering van de Nederlandsche Amateur Fotografen Vereeniging in het Geb. Heystee te Amsterdam op Woensdag 2 Oct. 1935, in Focus 22 (1935) 21, p. 626.
D.W. v.d. Weel, Nederlandsche Amateur-Fotografen-Vereeniging te Amsterdam, in Focus 22 (1935) 22, p. 658; 23, p. 691-692.
P. Pijnenburg, Fotografische Kring ‘Iris’ Alkmaar, in Focus 23 (1936) 5, p. 156.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, in Focus 23 (1936) 6, p. 168; 14, p. 410.
Auteur onbekend, Werkavonden, in Focus 23 (1936) 8, p. 248.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, in Focus 24 (1937) 8, p. 220; 24, p. 674.
Bern.F. Eilers, Hoe moeten wij de tegenwoordige foto bezien ?, in Focus 25(1938) 2, p. 41.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, in Focus 25 (1938) 11, p. 326.
Auteur onbekend, 7 December, in Focus 26 (1939) 1,p. 42.
Auteur onbekend, NAFV nieuws in Focus 26 (1939) 3, p. 107.
Auteur onbekend, Verslag der vergadering van woensdag 5 april 1939 in de groote vergaderzaal, in Focus 26 (1939) 8, p. 266.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, ‘m Focus 26 (1939) 12, p. 366; 26, p. 796.
Adriaan Boer, Foto’s met inhoud, Bloemendaal (N.V.Focus) 1940, p. 38-39.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, in Focus 27 (1940) 1, p. 12.
D.B. (=Dick Boer), N.A.F.V.Salon ‘Het Baken’. 27 april tot 5 mei 1940, in Focus 27 (1940) 9, p. 257.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen in dit nummer, in Focus 27 (1940) 9, p. 262.
Auteur onbekend, Bij de platen in dit nummer, in Bedrijfsfotografie 23 (1941) 19, p. 295-296.
Auteur onbekend, Beknopte analyse der platen, in Focus 29 (1942) 12, p. 229-230.
Auteur onbekend, Analyse der platen, in Focus 31 (1946) 13/14, p. 192.
Auteur onbekend, Analyse der platen, in Focus 33 (1948) 15, p. 272.
Flip Bool en Kees Broos (red.), Fotografie in Nederland 1920-1940, Den Haag (Staatsuitgeverij) 1979, p. 24, 26, 27, 150.
Auteur onbekend, Prentenkabinet toont foto’s Truus Haasbroek, in De Leidse Post 22 januari 1986.
Lidmaatschappen
NAFV, vanaf ca. 1930, erelid vanaf 1947.
Haarlemsche AFV, erelid vanaf 1939.
Onderscheidingen
1930 (juni) Eervolle vermelding (klasse juniores), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1930 (november) Bronzen Focusplaquette (klasse juniores), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1931 (maart) Verzilverde Focusplaquette (klasse B), Focusprijsvraag ‘Kunstlichtopnamen’.
1931 (juni) Verzilverde nieuwe Focusplaquette (klasse A), Focusprijsvraag ‘Lente’.
1931 (juli) Eervolle vermelding (klasse A), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1931 (december) Derde prijs (klasse A), Focusprijsvraag ‘Genrebeelden’.
1932 (juli) Eerste prijs (klasse A), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1932 (november) Eerste prijs (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Tegenlicht’.
1933 (mei) Eerste prijs (meesterklasse), Onderlingen wedstrijd der N.A.F. V., ‘Vrije Onderwerpen’.
1934 Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Groot Formaat’.
1934 Herinneringsplaquette Nederlandsche Club voor Fotokunst.
1936 (januari) Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1936 (juni) Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1936 (december) Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1937 (augustus) Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Vrije Onderwerpen’.
1938 (mei) Erediploma (meesterklasse).
1939 (mei) Erediploma (meesterklasse), Focusprijsvraag ‘Winter’.
1939 (juni) Eerste prijs (klasse seniores), eersten Vondelparkwedstrijd.
1940 Herinneringsplaquette Nederlandsche Club voor Fotokunst.
1940 Tweede prijs (klasse seniores), Nationalen Fotowedstrijd Kennemer Fotokring (afd.B, ‘Vrije Onderwerpen’).
1947 (september) Plaquette 7de Internationale Focus-N.A.F.V. Fotosalon.
Tentoonstellingen
1931 (g) Amsterdam, Gebouw Heystee, N.A.F.V. Fotoschouw.
1932 (g) Den Haag, Gemeente-archief, Jubileumtentoonstelling H.A.F. V.
1932 (g) Amsterdam, Rai, Fotosalon Klank en Beeld.
1933 (g) Haarlem, Frans Halsmuseum, Haarlemsche Jubileums-Tentoonstelling.
1934 (e) Amsterdam, NAFV-gebouw.
1935 (g) Amsterdam, Verenigingsgebouw AAFV, 2e Amsterdamsche Kerstsalon van Fotografische Kunst (AAFV).
1935 (g) Amsterdam, Apollohal, N.A.F. V.-Fotoschouw (gehouden tijdens tentoonstelling Mooi Nederland).
1936 (g) Amsterdam, Verenigingsgebouw AAFV, 3de Amsterdamsche Kerstsalon van Fotografische Kunst (AAFV).
1936 (g) Düsseldorf, Film und Foto.
1937 (g) Jagerndorf (Tsjech.), D.L.V., 4. Gauausstellung des Gaues Mahren-Schlesien.
1937 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, Nationale Gouden Fotoschouw der N.A.F. V.
1939 (g) Amsterdam, gebouw Leesmuseum, Nederland fotografisch gezien en 5e Amsterdamsche Kerstsalon van Fotografische Kunst (AAFV).
1939 (g) Amsterdam, Paviljoen Vondelpark, Eerste tentoonstelling van fotowerk uit de Vondelparkwedstrijden (t.g.v. 75-jarig bestaan Vondelpark).
1940 (g) Amsterdam, Gebouw Leesmuseum, 6de Amsterdamsche Kerstsalon van Fotografische Kunst (AAFV).
1940 (g) Amsterdam, Gebouw Heystee, NAFV-Salon ‘Het Baken’.
1942 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, 11e Lustrum Fotoschouw NAFV.
1947 (g) Amsterdam, Arti et Amicitiae, 7e Internationale Focus-N.A.F. V.Fotosalon.
1979-’80 (g) Den Haag, Gemeente-museum, Foto 20-40.
1986 (e) Leiden, Prentenkabinet.
Bronnen
Leiden, Prentenkabinet, bibliotheek en documentatiebestand.
Collecties
Leiden, Prentenkabinet van de Rijksuniversiteit.
Auteursrechten
Het fotografisch oeuvre van Truus Haasbroek-Hessels is niet vrij van auteursrechten. Wie de erfgenaam/erfgenamen van de rechten is/zijn, is ons niet bekend.