Biografie

.

1889	Op 29 maart wordt Peter Odijk geboren te Rotterdam.
1907-‘11	Na zijn middelbare schoolopleiding volgt hij een avondcursus in Rotterdam aan de Academie voor Beeldende Kunsten. Als leerling-fotograaf is hij in dienst van verschillende ateliers: Stoel in Rotterdam, Corn. de Jong in Den Haag, P.W. Roemer in Rotterdam en C. Bebelaar in Arnhem.
1912	Odijk is operateur bij S. Strauss in de Korte Hoogstraat te Rotterdam. Hij verlooft zich in dit jaar met Jacoba Theodora van Delden te Arnhem, aldaar geboren op 29 januari 1896. In Jena, Oost-Duitsland, werkt Odijk ongeveer een jaar als eerste operateur bij de fotograaf Tesch. Een onder de naam van Tesch ingezonden foto van Odijk wint op een tentoonstelling een gouden medaille.
1914	Tijdens zijn vakantie in Nederland breekt de Eerste Wereldoorlog uit, waardoor Odijk niet kan teruggaan naar Duitsland. Voldoende eigen inkomsten stellen hem in staat een dagopleiding aan de Academie te Rotterdam te volgen, waar hij zijn toekomstige vriend de schilder Hendrik Chabot leert kennen. Hij zet tegelijkertijd in Rotterdam een vergrotingsinrichting voor fotografen op en vervaardigt pastels, kooldrukken, broomoliedrukken en miniaturen tot 1922.
1917	Peter Odijk vestigt zich in oktober 1917 in Delft op Voorstraat 64. Bij de Delftse fotograaf Piet Stek heeft hij de mogelijkheid tot het maken van vergrotingen.
1918	Op 2 mei betrekt hij het pand Vlamingstraat 50b als woning annex atelier.
1919	Op 25 juni 1919 trouwt hij te Arnhem met Coco van Delden.
1921	Peter Odijk begint als fotograaf-kunstenaar zelfstandig een zaak in de Vlamingstraat in Delft. Zijn vrouw helpt met de boekhouding, administratie en ontvangst.
Jaren ‘20	Naast de portretfotografie en schilderkunst gaat Odijk zich bezig houden met het fotograferen van Delftse straatgezichten.
1928-ca.’30	Peter Odijk wordt lid van de Haagse Schetsclub (1928) en Pulchri Studio, waar hij tekenavonden bezoekt.
Jaren ‘30	Als assistente in de inmiddels goed lopende zaak komt Toos Holterman in huis. Naast de diverse opdrachten, de portretfotografie en het schilderen, gaat Odijk zich in deze periode bezig houden met naaktfotografie.
1940-‘45	In de Tweede Wereldoorlog komt een eind aan de schildercursussen in Pulchri Studio. Honger, elektriciteitsafsluiting en spanning bemoeilijken het fotografisch werk, maar de klanten blijven komen. Odijk heeft voldoende materiaal om door te werken en kan soms portretten voor levensmiddelen ruilen.
1958	In de jaren ’50 neemt de omzet langzamerhand af en in 1958 besluit Peter Odijk de studio te sluiten. Hij richt zich nu geheel op het schilderen en heeft daarnaast nog sporadisch een portretfotografieopdracht.
1963	Op 29 maart overlijdt hij op zijn vierenzeventigste verjaardag in Delft.

Beschouwing

Voordat Peter Odijk in 1921 een eigen fotografisch en schildersatelier vestigde, werkte hij bij diverse fotografen als operateur en zelfstandig als retoucheur en vergroter. Zo leerde hij de technische mogelijkheden van het vak grondig kennen. De technische kwaliteit en zorgvuldige afwerking bleven steeds de basis van zijn werk. Zijn opleiding aan de Rotterdamse Academie gaf hem een uitstekende ondergrond voor ambachtelijke fotografische procédés als edeldruktechnieken en retouchekunst.

In 1921 opende hij een eigen portretatelier in de Vlamingstraat te Delft. Hij werd hier een bekend fotograaf met een uitgebreide cliëntèle, voornamelijk via recommandatie. Op enige reclame na heeft hij zich nooit naar buiten toe gepresenteerd door middel van publicaties of tentoonstellingsdeelname; deels uit bescheidenheid, deels omdat hij van mening was dat critici een broodwinning in gevaar kunnen brengen.

Als kunstfotograaf liet Odijk zich inspireren door de schilder- en tekenkunst. Naast retoucheur Frans de Bruin in Rijswijk was hij de enige in Nederland die zich toelegde op ‘rode krijtschetsen’, waarbij met de hand op een portretfoto krijtlijntjes en -cirkeltjes werden getrokken om het portret meer diepte en schaduw te geven en de tekenkunst te imiteren.

Odijk adverteerde in 1921 met „vergrootingen in alle procédés, pastels, aquarellen, fotoschetsen met en zonder fotografischen ondergrond.” Over retouche als hulpmiddel schreef hij in Bedrijfsfotografie: „Wij allen weten, dat het in de vakfotografie onmogelijk is, alles zonder retouche af te leveren, en uit artistiek oogpunt vaak ondoenlijk, een bromide-vergroting, alleen uitgestipt, een goed betalende cliënt voor te zetten.” Verregaande retouche was een toelaatbare kunstzinnige activiteit: „Een goed retoucheur is echter absoluut meester over zijn werk, en maakt wat hij wil.(…) Om goed te retoucheren is er geen gering tekentalent nodig en bij een gevoel voor toon en harmonie, ook nog een uitstekende smaak.” Eind jaren twintig paste hij veelvuldig de gomdruk toe. In de jaren dertig volgden kooldrukken, broomoliedrukken en gekleurde bromiden. Later vervaardigde Odijk voornamelijk bromiden die lichter van toon en helderder zijn dan de edeldrukprocédés, maar zijn ideeën over kunstfotografie bleven dezelfde.

Het aanbod in Odijk’s atelier varieerde van eenvoudige kabinetfoto’s tot kostbare met de hand bijgewerkte portretten op kloek formaat. Diverse hoogleraren aan de TH en toonaangevende personen uit de gistfabriek en de oliefabriek lieten hun portret op deze luxueuze wijze uitvoeren. Hun portret tekent zich dikwijls af tegen een ingespoten achtergrond, waarbij door middel van sjablonen een vlak of voorstelling met de retoucheerspuit is aangebracht. Tot aan de Tweede Wereldoorlog gebruikte Odijk een tweedehandse studioplatencamera van omstreeks 1900. Later had hij een moderne tweepilarige camera voor studiowerk en sinds 1928 voor werkzaamheden buitenshuis een Rolleiflex.

Soms plaatste Odijk de geportretteerde in een passende omgeving, meestal echter beperkte hij zich tot een neutrale achtergrond in de anonieme studio omgeving. Hij bereikte ondanks deze beperking mooie effecten. De meeste portretten zijn vrijwel beeldvullend, met een zorgvuldig gekozen uitsnijding. Afhankelijk van de gewenste sfeer van het portret zijn de ogen dromerig naar de lens gekeerd of diagonaal het beeld uit met een schuin omhoog gewend gelaat voor een dramatischer effect, een effect dat overigens niet overeen komt met het dynamischer gebruik van de diagonaal in de Nieuwe Fotografie.

Odijk werkte vaak met belettering in zijn portretfotografie, op vergelijkbare wijze als Henri Berssenbrugge. De fraaie letters dienen ter identificatie van de geportretteerde en vestigen de aandacht op het platte vlak van de foto in plaats van een illusoire ruimte. Met soft-focuseffecten en retouchewerk plaatste Odijk het portret bewust in een tijdloze ideale wereld. Peter Odijk liet zich inspireren door de uit de Verenigde Staten afkomstige glamourfotografie die door modetijdschriften werd verbreid. Godfried de Groot was hem hierin voorgegaan.

Ca. 1930 fotografeerde Peter Odijk zijn eerste naakten. Zijn lidmaatschap van Pulchri Studio stelde hem in staat aan modellen te komen en voor geklede figuurstudies stelden zich cliënten en balletleerlingen beschikbaar. De naaktfotografie gaf Odijk gelegenheid zich in alle rust aan het weergeven van schoonheid te wijden. De natuurlijke gratie van de modellen, van de danshouding en de vorm van de kostuums zijn de feitelijke onderwerpen van deze fotografie. De opnamen zijn vrijwel altijd statisch van karakter en de meeste posen zijn zeer klassiek.

In tegenstelling tot de portretten en de figuurstudies fotografeerde Odijk zijn bedrijfs- en reisreportages en interieurfoto’s zakelijker. In opdracht maakte hij reportages van interieurs van bedrijven en instellingen zoals de spaarbank en het ziekenhuis en van huizen van Delftse notabelen. Door het zorgvuldig gekozen standpunt en de zakelijke scherpte geven deze foto’s een goed beeld van inrichting en gebruik.

In de zesenveertig jaar dat hij in Delft woonde, legde hij veel pittoreske plekjes met zijn camera vast. De veelvuldige reizen van het echtpaar Odijk naar Londen, Antwerpen en bovenal Parijs, leverden meestal gewone vakantiekiekjes op, maar ook goed vormgegeven en originele foto’s, die wijzen op een alerte houding van de fotograaf. Het documentaire karakter van deze foto’s verschilt radicaal met zijn portretfoto’s en figuurstudies en de verrassende helderheid in deze reisfoto’s is vergelijkbaar met de stijl van de Nieuwe Fotografie.

Met de verschillende functies van het fotografische werk van Peter Odijk blijken ook verschillende technische en esthetische benaderingen samen te hangen. Het zoeken naar schoonheid in vormgeving en technische uitwerking overheerst in zijn portret- en naaktfotografie en de stadsgezichten. Daarbij passen in zijn visie bevallige posen, zachte of juist dramatische belichtingen, retouche, soft-focus lenzen en edeldrukprocédés. Zijn reisreportages en bedrijfsopdrachten daarentegen hebben een zakelijk, documentair karakter, aansluitend bij de reeds in de negentiende eeuw ontstane richting van zakelijke, scherp registrerende documentaire fotografie die ten tijde van de Nieuwe Zakelijkheid hernieuwde aandacht kreeg. De bijzondere vormgeving van de Nieuwe Fotografie speelde in Odijk’s werk echter een te verwaarlozen rol. De kracht van Odijk ligt dan ook niet in vernieuwingen, maar in zijn persoonlijke stijl.

Naast vele foto’s en 30 a 40.000 glasnegatieven zijn van Peter Odijk tevens 290 schilderijen en tekeningen bewaard gebleven en ca. 500 schetsen. Odijk gaf aan de schilderkunst de voorkeur boven de fotografie, vanwege zijn liefde voor uitbundige kleuren. Gedurende zijn hele leven vervaardigde hij geschilderde portretten in opdracht, dikwijls met behulp van de fotografie. Voor zijn eigen plezier schilderde hij dikwijls ook nog in de avonduren, waarbij hij zijn persoonlijke visie met voorkeur voor traditionele onderwerpen, romantische kleuren en een modieuze, illustratieve vormgeving kon uitwerken. Dit werk is vergelijkbaar met contemporaine mode-illustraties en -fotografie uit tijdschriften als ‘Het Leven’ en ‘De Gracieuse’. Het gebrek aan originaliteit dat soms zijn kunst dreigt te overschaduwen, wordt ruimschoots vergoed door de liefdevolle aandacht, een rake karakterisering en een standvastige kwaliteit, die een gemeenschappelijke noemer vormen van het gehele oeuvre van Peter Odijk.

Documentatie